Генрых Далідовіч - Сярод лесу, сярод поля

Пытанне: калі цяпер тая Еўропа працвітае, а наша краіна, мякка кажучы, адстала ад яе, усе часцей i часцей працягвае руку з просьбай памагчы, то хто меў рацыю? Па-другое, што было б са светам, каб пасля 1917 гада перамагла «перадавая» сусветная сацыяльная рэвалюцыя?

1990

Гадоў пятнаццаць таму вычытаў у Дастаеўскага: «Народ наш нищ и смерд, каким он был всегда, и не может иметь ни лица, ни идеи. Вся история народа есть абсурд...»

Шчыра прызнаюся, тады я вельмі балюча ўспрыняў такое самабічаванне, не залюбіў класіка за тое, што ён не толькі рускіх, але фактычна i ўсіх нас, усходніх славянаў, мякка кажучы ўнізіў. Цяпер ужо іначай адношуся да тых, канечне ж, балючых i для класіка слоў. Сапраўды, i гісторьы XX стагоддзя паказвае, што ў былых Расійскай імперыі i СССР – суцэльныя дзівосы. Мала, што на ix абрынуліся дзве сусветныя вайны з незлічонымі ахвярамі i стратамі, дык да гэтага іменна тут адбываюцца два гіганцкія пераломныя i спусташальныя эксперыменты: па будаўніцтве сацыялізму-камунізму (1917-1984) i па ўдасканаленні ці згортванні ix (1985-...). Колькі самаахвярнасці i гераізму, слёз i крыві, падзення i ўздыму, колькі, здавалася, поспехаў i перамог, заклікаў ісці ў светлую будучыню, але... у асноўным мы былі i ёсць прыніжаныя жабракі. Пры савецкіх незлічоных прасторах, багацці, спрыце i ўмельстве!

Што, доля наша вечная – абсурд?

* * *

Сёння нельга не здзіўляцца: як, скажам, на X з'ездзе РКП(б) 717 галоў з рашаючым голасам ад імя 732521 члена партыі не ўцямілі будучай удушальнай пагрозы ад прапхнутай Леніным рэзалюцыі «Аб адзінстве партыі»? Альбо, да слова, чаму не насцярожыліся дэлегаты XI з'езда, калі з вуснаў кіруючага эталона злавесна прагучаў прыкладна такі тэзіс: дзяржава – гэта рабочыя, гэта – перадавая частка рабочых, гэта – авангард, гэта – мы?!

Няўжо лепшыя сілы партыі не адчулі: знішчэнне іншадумства i чалавечага «я», усталяванне, з аднаго боку, пакоры, а, з другога боку, выключнасці i ўсёдазволенасці жменькі кіруючага апарата вызваляюць яго ад сапраўднай адказнасці перад краінай i народамі, перад гісторьмй, перад укладам жыцця, культурай i духоўнасцю, урэшце, перад імі, партыйцамі? Ці малапісьменныя партыйныя масы былі асляплёныя ідэяй i барацьбой, глыбока не зразумелі замаскаваных хадоў разумовай эліты, якая не проста дзейнічала, а выконвала сваю місію ад імя самога камуністычнага бога – Маркса?

Для мяне было i ёсць загадкай ацалелы i ўзвышаны да бога з усёй ленінскай гвардыі Сталін. 1) Свядома, па-злачыннаму вёў яе лінію? 2) Па-азіяцку пераседзеў, перахітрыў, знішчыў яе i падрыхтаваў нам «мужыка» Хрушчова? 3) Ці па непазбежнай дыялектыцы міжволі падвёў краіну, партыю i сацыялізм да непасільных рэформ? Альбо ёсць яшчэ чацвёртае ды пятае?

* * *

Маркс: «Дзяржава калечыць сама сябе, калі яна робіць з грамадзяніна злачынцу».

Як цяпер ведаем, марксісты-ленінцы i ведалі гэты наказ, i дзейнічалі згодна яму. Спачатку яны ўзвялі ў ранг злачынцаў цара i ягоную апору, пазней – сваіх апанентаў i былых саюзнікаў, а яшчэ пазней – дзесяткі мільёнаў з народа i многіх ca сваёй кагорты. Есць думка, што ў страшны лік «ворагаў народа» трапілі не толькі зламыснікі, але i генафонд краіны. Гэтыя «зэкі», фактычна савецкія рабы, у жудасных умовах – без сям'і, сяброў i сваёй любімай справы, без утульнага жылля, школ, бальніц i г. д. спаўнялі «буйнейшыя сацыялістычныя будоўлі».

Народная прымаўка кажа: «Як гукнеш – так i адгукнецца». Мала таго што ўзведзенае пад ружжом, са слязамі i крывёй, узведзенае кіркай, рыдлёўкай i тачкай было не зусім трывалае i гуманнае, дык яшчэ рана-позна павярнулася вялікай бядой. Адтуль, з турмаў i лагераў, хлынула на волю, зашалоніла ў прынцыпе падарваны ўжо народны арганізм скрыўленая псіхалогія: «залажыць», «сука», «шасцёрка», «прыдурак», «начальнік» («ты начальнік – я дурань, я начальнік – ты дурань»), «раскінуць чарнуху», «цямніць», «туфта», «шарашкіна кантора», «пахан», «бугор», «цягнуць гуму», «даюць – бяры, б'юць – бяжы», «не рабі тое, што можна зрабіць заўтра», «а мне ўсё да фені» i г. д., i г. д.

Глыбока памыляецца той, хто лічыць усё гэта за звычайны дасціпны «зэкаўскі» фальклор, не, тут-свой лад, свая філасофія жыцця i дзейнасць, яркая карціна маральнага калецтва адной шостай часткі зямнога шара.

* * *

Цяпер ужо не толькі ленінскія «скарпіёны», але i сам Ільіч многімі залучаны ў сонм сатанінцаў.

Але вось парадокс: жменька бальшавікоў-ленінцаў здолела зрабіць дзяржаўны пераварот, захапіць уладу, асядлаць грамадства i навязаць яму сваю волю, а вось 18-мільённая армія «нічым незаплямленых» членаў КПСС, маючы ўсе механізмы i рычагі непадзельнай улады, не толькі не здолела перабудаваць «казармавы» сацыялізм на «дэмакратычны», але...