Анатоль Вярцінскі - Высокае неба ідэала

Н. Вылчаў быў першым балгарскім пісьменнікам, якога я асабіста ўбачыў у Беларусі.

Потым мы сустракаліся з ім неаднойчы — і ў нас і ў яго сонечнай горнай Балгарыі. Прыгадваю, з якім захапленнем (я ледзьве паспяваў за ім) паказваў ён сваю Сафію. Не магу не аддаць належнае яго закаханасці ў сям'ю, у сыноў, у старэнькую маці (я меў гонар пазнаёміцца з імі ў яго доме, — нельга быць у Балгарыі і не пабыць у гасцях у Вылчава), у родную зямлю. Не магу не аддаць належнае яго ўлюбёнасці ў працу, у часопіс «Сэптэмвры» («Верасень»), загадчыкам аддзела паэзіі якога ён з'яўляецца шмат год, у сваіх сяброў па справе, у літаратуру» У родную культуру... І тым больш не магу не аддаць належнае яго здольнасці дзяліць гэтыя закаханасць і ўлюбёнасць з намі, з нашай краінай і нашай літаратурай, пераносіць сваю любоў на нас. Ён не толькі перакладае і прапагандуе нашу паэзію. У яго ёсць цыкл вершаў, звязаных з беларускімі ўражаннямі («Беларуская рака», «Драўляны домік», «Над магілай паэта» і інш.) і прасякнутых сапраўдным чалавечым і паэтычным пачуццём. Недарэмна Н. Гілевіч у сваім толькі што выдадзеным даследаванні сучаснай балгарскай паэзіі «Верная вялікім запаветам» прыводзіць верш Вылчава пра нашу Бярэзіну як прыклад таго, што паэт «не толькі ўмее скупымі, дакладнымі штрыхамі накідаць малюнак, але і сагрэць яго жывым чалавечым пачуццём, умее стварыць лірычны настрой» і г. д.

Я не пытаюся зараз мысленна ў Найдана Вылчава: як справа? Я ведаю дакладна, што адна з галоўных спраў, якімі ён зараз заняты, гэта выданне анталогіі беларускай паэзіі па-балгарску. І ведаю таксама — па гэтай справе ён прыязджаў да нас у красавіку месяцы, — што ён працуе над кнігай пра сённяшнюю Беларусь, запланаванай у выдавецтве...

Калі едзеш па аўтастрадзе, якая вядзе з Сафіі на Габрава, то недзе прыкладна на паўдарозе спадарожнік скажа: «Вёска Брэсніца... Тут нарадзіўся Найдан Вылчаў».

І нарадзіўся ён, дадам, у сваёй прыдарожнай Брэсніцы роўна пяцьдзесят гадоў назад (вось дзе прычына нашай размовы!).

У адным з сваіх новых вершаў (два з іх я прапаную ўвазе чытачам у сваім перакладзе) наш сябра, паважаны юбіляр піша пра «спелы, залаты жнівень». Пяцідзесяцігоддзе — гэта таксама свайго роду жнівень у жыцці чалавека, гэта яго высокі поўдзень. І я, ад сябе асабіста, ад усіх беларускіх сяброў Найдана Вылчава, працягваю яму праз адлегласць руку і жадаю, каб яго жнівень не спяшаўся пераходзіць у верасень, у восень і каб ён, як і апеты у вершы, быў такі ж залаты і нёс такі ж багаты плён на карысць пашых літаратур, пашай дружбы.

1974

Адказ чытачу

Рэдакцыя газеты «Літаратура і мастацтва» пазнаёміла мяне з пісьмом чытача І. В. Зайцава, які дзеліцца сваімі меркаваннямі аб маіх новых вершах, звязаных з амерыканскімі ўражаннямі і надрукаваных не так даўно на старонках штотыднёвіка. Пазнаёміла з просьбай адказаць чытачу — непасрэдна або праз газету.

Пісьмо аказалася не зусім звычайным. Я хачу сказаць: не проста знакам той чытацкай увагі і цікавасці, якія парой выказваюцца ў адназначнай формуле: спадабалася — не спадабалася. Дадзены водгук крыху іншага характару. Ён абдуманы, аддрукаваны на машынцы (каля трох старонак машынапіснага тэксту), і аўтар яго прадстаўляецца як тэатразнавец, гэта значыць, як чалавек, які мае або збіраецца мець прафесійнае дачыненне да мастацтва, да літаратурна-мастацкай крытыкі (што, дарэчы, адбілася, як мы зараз убачым, і на мове, на стылі пісьма). Гэта па-першае. А па-другое — яшчэ адна асаблівасць водгуку — размова ў ім ідзе не столькі пра самі вершы, колькі пра тыя факты і назіранні, якія леглі ў іх аснову. Асаблівасць, якая мяняе становішча. Бо калі чытач разглядае твае вершы самі па сабе, то тады, напэўна, не справа аўтара асабліва дыскутаваць, тлумачыць, спрачацца. Ужо хаця б таму, што яго голас тут не можа быць у нейкім сэнсе аб'ектыўным. Але калі гэты самы чытач заводзіць размову пра фактычны, што называецца, бок справы, калі ён узнімае пытанні, якія выходзяць за рамкі чыста літаратурнай з'явы, то тады, відаць, аўтар мае падставу і права выказаць свой пункт гледжання.

Пісьмо тэатразнаўцы І. В. Зайцава якраз і адносіцца да апошняга выпадку, яно наводзіць на роздум, і я рашыў, што на яго варта адказаць публічна.

Ды звернемся да самога пісьма (яно напісана па-руску і прыводзіцца ў перакладзе, зробленым рэдакцыяй). «Дзяліцца з чытачом сваімі ўражаннямі ад незнаёмай краіны, — піша Зайцаў, — з'ява ў паэзіі не новая. У сувязі з ЗША ўспамінаецца Маякоўскі, Ясенін... Беларускія пісьменнікі па-свойму працягваюць гэтую традыцыю, добрую і патрэбную. І вось чаму ў першую чаргу накідваешся на вершы А. Вярцінскага, прысвечаныя амерыканскай тэматыцы.