Анатоль Вярцінскі - Высокае неба ідэала

Гара Маяк — прыродная ўзвышанасць. Але ёсць на нашай раўніннай зямлі, у некалькіх кіламетрах ад Мінска, узгорак, якога да нядаўняга часу не было. І паходжанне яго зусім не звязана з тэктанічнымі з'явамі. Народ насыпаў гэты ўзгорак сваімі рукамі і назваў яго Курганом Славы... Узвышаюцца, узносяцца ўгору сімвалічныя штыкі, нагадваючы аб ратным подзвігу народа, напамінаючы аб тым, што, хто з мячом і штыком прыходзіць, той ад мяча і штыка гіне. Углядваюцца ў засмужаную даль воіны, высечаныя на барэльефах лаўровага вянка. І калі ўважліва прыгледзецца — у суровых рысах воінаў можна пазнаць і рысы паэтаў і пісьменнікаў, якія пралівалі кроў за свабоду і незалежнасць сваёй вялікай шматнацыянальнай Айчыны — рысы грузіна Гелавані і кабардзінца Шагенцукава, узбека Джуры і ўкраінца Шпорты, рускіх Маёрава і Кульчыцкага і беларусаў Коршака і Сурначова... Наша дружба, наша пабрацімства змацаваны крывёй, пралітай на алтар вялікай перамогі над фашызмам. Тым больш надзейна і плённа ўвасабляюцца яны ў нашым мірным супрацоўніцтве, у нашай сённяшняй сумеснай працы на карысць братніх літаратур, у імя духоўнага прагрэсу савецкай краіны.

Не, не выпадковы той факт, што Курган Славы ўзнік ля развілкі старых, хаця і з новым пакрыццём, дарог, узнік па скрыжаванні з указальнікамі: Мінск — Масква — Вільнюс. Менавіта на скрыжаванні чалавек можа адчуць сябе разгублена-адзінокім, менавіта на скрыжаванні ён можа адчуць сябе разам з другімі людзьмі, убачыць свой лёс як часціну лёсу ўсеагульнага.

сказаў, можа быць, пасля наведання Кургана Славы, даўні сябра нашай паэзіі Эўгеніуш Матузявічус у вершы «Братам — беларусам».

Ёсць на раўніннай беларускай зямлі яшчэ адзін узгорачак, яшчэ адзін курган, які таксама — праўда, з іншай нагоды — насыпаны рукамі народа, дакладней: двух народаў — польскага і беларускага. Названы гэты курган Курганом бяссмерця, і насыпаны ён на ўскраіне нашага Навагрудка ў гонар ураджэнца гэтых мясцін, вялікага польскага паэта Адама Міцкевіча, які, па паэтычным сведчанню Пушкіна, марыў аб тых часах, «когда народы, распри позабыв, в единую семью соединятся».

Мы з'яўляемся сёння сведкамі рэальнага яднання народаў і людзей. Мы маем сёння шчаслівую магчымасць сведчыць такія гістарычныя з'явы, як узнікненне новай агульнасці людзей — савецкага народа, як нараджэнне міжнароднага саюза новага тыпу — садружнасці сацыялістычных краін.

Менавіта гэтай справе — справе збліжэння народаў, згуртавання іх у адну сям'ю, у вялікую камуністычную садружнасць — і служаць інтэрнацыянальныя сувязі нашай літаратуры з літаратурамі другіх народаў і краін.

Хай брат заўсёды чуе сэрца брата!

1977

Гісторык, які будзе даследаваць (ці ўжо даследуе) праблему літаратурных узаемасувязей, не можа не звярнуць увагу на наступны факт: незвычайнае ажыўленне сувязей паміж беларускай і балгарскай літаратурамі, якое пачалося ў 60-х гадах. У нас выходзіць анталогія балгарскай паэзіі «Ад стром балканскіх» (1964 год), а ў братняй Балгарыі пачынаюць выдавацца ў гэты час першыя кнігі пашай паэзіі, спачатку класічнай, потым сучаснай... Пачатак быў зроблены, і быў зроблены ён, як кажуць, у добры час, насенне падала па спрыяльную глебу. І сёння мы можам з гордасцю канстатаваць, што ўсходы даюць добры ўраджай, што першае знаёмства перарасло ў цеснае творчае сяброўства. І справа ўжо тут не толькі ў абмене перакладамі. Калі прыгадаць такія падзеі, як дні балгарскай літаратуры ў БССР (май 1972 года), як прыезд у канцы мінулага года дзвюх балгарскіх дэлегацый па чале са старэйшымі пісьменнікамі Героямі Сацыялістычнай Працы Каменам Калчавым і Ангелам Тодаравым, то ў нас ёсць падстава сведчыць і наступнае: дружба наша выходзіць за рамкі чыста літаратурныя і набыла вялікі грамадска-палітычны сэнс. Яна з'яўляецца рэальнай праявай існавання міжнароднага саюза новага тыпу — краін сацыялістычнай садружнасці.

Але вернемся да пачатку 60-х гадоў. Складальнікам, перакладчыкам, а інакш кажучы, ініцыятарам выдання першай балгарскай анталогіі на беларускай мове («Ад стром балканскіх») быў, як мы ведаем, Ніл Гілевіч. Ён быў тут пачынальнікам, «першапраходцам». Аналагічную ролю ў дачыненні да нашай літаратуры ў сябе на радзіме адыграў балгарскі паэт Найдан Вылчаў. Гэта з яго лёгкай рукі пачалі выходзіць па балгарскай мове зборнікі вершаў Купалы, Коласа, Куляшова, Броўкі, Танка, Панчанкі... Потым прыйшлі і другія перакладчыкі нашага паэтычнага слова, як, напрыклад, Андрэй Германаў, потым балгары атрымалі магчымасць чытаць на роднай мове і творы нашай прозы — кнігі Мележа, Быкава, Шамякіна, Брыля, Адамовіча... Але першая ініцыятыва належыць Найдану Вылчаву, дастойнаму партнёру нашага Ніла Гілевіча.