Анатоль Вярцінскі - Высокае неба ідэала

З той жа нагоды народны паэт Балкарыі назваў «рыцарам брацтва муз» Мікалая Ціханава. І я прыгадваю, як Міхаіл Дудзін, выступаючы ў друку ў сувязі з юбілеем Ціханава, сказаў, апрача ўсяго іншага: «Ва ўсіх рэспубліках лепшыя літаратары — сябры Ціханава. Сябры даўнія і верныя. Заўсёды і ўсюды ён падае прыклад таго, як павінен дзейнічаць і працаваць паэт, літаратар у новым грамадстве, у грамадстве сацыялістычнага братэрства народаў».

У апошнія гады завязалася нямала добрых сяброўскіх зносін з літаратарамі сацыялістычных краін. Шляхі нашай дружбы вядуць у Варшаву і Сафію, у Прагу і Будапешт, у Браціславу і Улан-Батар... Нашы сябры, перакладчыкі і прапагандысты беларускай літаратуры ў сваіх краінах, добра ведаюць дарогу ў Мінск. Адзін са старэйшых балгарскіх пісьменнікаў, першы перакладчык нашай паэзіі па балгарскую мову (у канцы дваццатых гадоў пераклаў і надрукаваў верш А. Александровіча «Сасна») Ангел Тодараў, які ў мінулым годзе зноў наведаў Беларусь, сказаў:

Пераадолеў безліч кіламетраў —

А нібы трапіў у сваю сям'ю.

А суайчыннік А. Тодарава, пісьменнік другога, маладзейшага пакалення Стэфан Паптонеў, аўтар усхваляваных кніг пра пашу рэспубліку «Беларусь — белая балада» і «Бярозы, я ў вашым палоне», прызнаецца, што для яго «беларуская тэма стала часткай творчай біяграфіі, а Беларусь — часткай біяграфіі грамадзянскай». А такія верныя сябры пашай рэспублікі і яе літаратуры, як Найдан Вылчаў, Андрэй Германаў, Іван Давыдкаў, Георгій Вылчаў... І вось Ніл Гілевіч прысвячае цэлы раздзел сваіх «Актаў», якія выйшлі асобнай кнігай, балгарскім сябрам, так і назваўшы раздзел: «Запрашэнні балгарскім сябрам». Запрашэнні маюць канкрэтны, персанальны адрас. Вось адно з іх, адрасаванае Н. Вылчаву:

Сталі сістэматычнай з'явай запрашэнні ў госці ў нашых узаемаадносінах з польскімі таварышамі па пяру. Дні польскай літаратуры, якія адбыліся ў канцы мінулага года, дзелавыя кантакты прадстаўнікоў лодзінскага выдавецтва з рэдактарамі нашага выдавецтва «Мастацкая літаратура», іншыя ўзаемныя візіты і мастацкія пераклады (твор за твор, кніга за кнігу...) — усё гэта значна ажывіла наша творчае супрацоўніцтва. «Нашы літаратуры да гэтай пары, — пісаў Леслаў М. Бартальскі ў артыкуле «Беларусі адкрытае сэрца», — былі нібы два рукавы вялікага патоку, якія ніяк не маглі сустрэцца, хаця і плылі побач. Праўда, польская літаратура, як я тады пераканаўся, была больш вядома ў Беларусі, чым беларуская ў нас, аднак колькі яшчэ заставалася прабелаў!» На сённяшні дзень становішча намнога змянілася, прабелаў ва ўсякім выпадку стала менш. І гэта дзякуючы асабістаму знаёмству і добрым адносінам з польскімі калегамі Максіма Танка, Янкі Брыля і некаторых іншых нашых пісьменнікаў, якія перакладаюць з польскай, дзякуючы ўвазе і творчым намаганням такіх польскіх літаратараў, як Ян Гушча, Мацей Юзаф Канановіч, Ігар Сікірыцкі, Тадэуш Хрусцялеўскі, Войцах Жукроўскі, Эўгеніуш Кабатц... Гаворачы пра дружбу з беларускімі пісьменнікамі, апошні з іх прызнаўся ў адным артыкуле: «Я атрымоўваю сапраўднае задавальненне ад сустрэч з імі і даражу іх дружбай. І я не перабольшу, сказаўшы, што многім ім абавязаны».

Непасрэдныя кантакты, асабістае сяброўства гэта, вядома, не толькі прыемныя размовы і шчырыя святочныя застоллі, не толькі маральнае задавальненне. Гэта і ўзаемнае пазнаванне, і абмен вопытам, і дзелавая дапамога. Іван Мележ паведаміў, якую ролю адыгралі для яго як аўтара «Мінскага напрамку» і «Палескай хронікі» парады А. Фадзеева. Пятрусь Броўка ў сваіх успамінах аб сустрэчах з М. Ісакоўскім і А. Твардоўскім расказвае, якое значэнне мелі гэтыя сустрэчы для яго творчага ўзбагачэння.

Васіль Быкаў у артыкуле «Пухам табе зямля» пісаў пра Твардоўскага: «Я думаю, што ў гэты жалобны час развітання разам з многімі іншымі не абмінуць яго шчырай удзячнасці шмат якія нашы аўтары... Праходзячы ў яго суровую па сваёй патрабавальнасці школу літаратуры, мы пасцігалі вышыню яе ідэалаў, пазбаўляліся рэштак правінцыяльнага верхаглядства, вучыліся не баяцца несправядлівай жорсткасці крытычных прыгавораў...»

Словам — маральныя ўрокі, грамадзянскі прыклад, словам — «школа літаратуры». Апошняе паняцце можна тлумачыць і ў больш шырокім сэнсе. Школа літаратуры — і ва ўзаемным абмене аўтографамі, ва ўзаемным чытанні і творчым засваенні прачытанага. Іван Шамякін, адказваючы газеце «Літаратура і мастацтва» наконт выкарыстання вопыту братніх літаратур, сказаў: «Нядаўна прачытаў раман Ганчара «Бераг любві». Чытаў усё, што ён напісаў. Я захапляўся яго майстэрствам, уменнем паказаць нацыянальны ўкраінскі характар. «Бераг любві» зрабіў на мяне асабліва моцнае ўражанне. Гэта — паэма ў прозе. На такіх творах нельга не вучыцца».