Генрых Далідовіч - На новы парог

— Дык бяры каго ў прымы. Ты ж яшчэ зусім маладая. Цяжка ж у такія гады ўдавою быць...

Каб не сядзець моўчкі, Гэлька падхапілася, адчыніла шуфляду. Узяць запалкі. Абмацала іх, зашастала.

— Ды не запальвай ты, Гэлечка, лямпы,— як папрасіла Стэфусіха.— Я надурыла ўжо табе галаву, дык пацягнуся дадому. А ты кладзіся спаць: табе ж і заўтра раненька падымацца. Летняя ночка маленькая. Толькі сплюшчыш вочы — ужо і сонца ўстае... А ўлетку гэтак не хочацца рана падымацца. Здаецца, яшчэ хоць бы крышачку паспаў бы! Надта тады, калі ты яшчэ дзяўчына ці маладая кабета...

— Праўду вы кажаце, цётка,— усміхнулася Гэлька. Паслухалася старой, лямпы не запаліла.— не хочацца да ўсходу сонца падымацца. Здаецца, як вы кажаце, хоць бы хвіліначку яшчэ паспаць.

Нарэшце Казік загарнуў кнігу і падаўся да тапчана, што стаяў пры самай печы. Сцягваў на хаду кашулю. Высокі, з шырокімі плячыма.

«Далібог, ужо мужчына! — і зарадавалася, і напалохалася Гэлька.— Праз гадоў пяць-шэсць кавалер, у войска ісці! А я, значыць, як во цяпер Гаптарыха ці Найдзёніха, пастарэю, старой бабай буду. Так нічога маладога, добрага, лічы, і не ўбачыўшы...»

— Вот пакуль дзеці малыя, дык брала б ты, кажу, Гэлечка, гаспадара ў хату,— як угадаўшы яе думкі, сказала Стэфусіха.— І дзяцей паможа на ногі паставіць, і будзе з кім век дажываць.

«Чаму — дажываць? Я ж яшчэ не старая. Я магу яшчэ жыць ды жыць, як і ўсе маладыя людзі! Ці ўжо так і заведзена: калі ты засталася ўдавою, дык ужо табе не жыць самой. Дзяцей на ногі падняць, а самой толькі д а ж ы в а ц ь?»

— Няма ж, цётка, у нас мужчын-удаўцоў,— саромеючыся, адказала яна.— А ў другія ж вёскі я сама не пайду шукаць сабе гаспадара. Ды ці пойдуць сюды з другіх вёсак мужчыны? Тут жа ім ніякай работы няма. Цяпер усе нашы да людзей, да вялікага гурту цягнуцца.

— Добры быў твой мужык-нябожчык...

— Добры...— уздыхнула Гэлька.

— Працавіты быў, і ўдзень, і ўночы ўсё дзяўбае і дзяўбае на дварэ. І мне многа памагаў.

Гэлька маўчала: да горла падкаціўся даўкі камяк.

— Дык, можа, перабіралася б ты ў Налібакі... Там...

— Што вы кажаце, цётка! — махнула рукою Гэлька.— Куды ж я з малымі дзецьмі ў свет паеду? Абы толькі замуж выйсці? Не. Як ужо ест, так хай і будзе. Усё ж лягчэй жыць каля сваіх людзей: той нейкую параду добрую дасць, той паможа.

— А вот нявестка Гаптарова рвецца ў Налібакі...

— Яна не адна ж, а з мужам, дык і... Ды, можа, хоча сама па сабе гаспадыняю быць.

— Летась жа казалі: Блінаў Альфонс хацеў да цябе ў прымы прыстаць...

— Дык ён жа хлопец, цётка. А я хто?

— Была б дзяўчына ў вёсцы, дык узяў бы дзяўчыну. Але ж дзяўчат у нас няма. Вот ён і горнецца да цябе...

«Блін Блінам,— падумала Гэлька.— Здаецца, неблагі хлопец. Я яму, можа, і нараўлюся, але ж ён мне... Вот каб другога каго, па кім сохну ды плачу, калі ён ад мяне пойдзе, дык таго з радасцю ўзяла б... Але ж ён жанаты, жонку, дзяцей мае...»

— А ці сняцца табе якія пярсцёнкі? — запыталася Стэфусіха.

— Не,— унурыла галаву Гэлька.

— А што ж табе сніцца? Што табе Блініха кажа?

— Дык усё яна бытта прыносіць новыя боты, туфлі...

— Боты, туфлі — гэта кавалеры, не муж...

Гэлька замаўчала.

У хаце ўцямнелася. Яна ўжо і не бачыла Стэфусішынага старога твару. І тая, канечне, не бачыла яе вачэй. Слёз у іх. Развярэдзіла старая яе больку. Канечне, таго не хочучы. А якраз наадварот, дабра жадаючы.

— Я ж, Гэлечка, па-старому думаючы, сказала,— апраўдвалася Стэфусіха.— Шкода мне цябе. Маладая, гэтакая файная, а вот гаруеш адна. А колькі таго нашага, бабінага, веку, бабінай маладосці? І не ўбачыш, як усё мінецца! Дык і трэба жыць у маладыя гады па-маладому.

Гэлька маўчала. Потым у цішыні пачула: зазваніў колцам па дроце сабака. Пабег ад хаты да хлява. І зноў стала ціха.

«Ён!» — зайшлося сэрца.

Цікнула ў акно.

«Хоць бы ў хату не зайшоў! Стэфусіха ж тут!»

Зноў зірнула ў акно. І зноў нічога не ўбачыла. І не пачула. Не вытрымала, падхапілася.

— Вы, цётачка, пасядзіце,— сказала нібы чужым голасам,— а я выскачу на двор. Гэта ж, здаецца, я хлеў добра не зачыніла.

— І я пайду ўжо, не буду замінаць табе. Адпачывай, дачушка.

«Якая я грэшніца,— падумала Гэлька.— Ведаю ж: вялікі грэх, што чакаю, прымаю, але не магу сябе перасіліць...»

Гэлька падалася з хаты першая. Дзвярэй не зачыняла. Стэфусіха асцярожна, стукаючы кійком ды абапіраючыся аб сцены, тупала за ёю.

Выйшаўшы на двор, Гэлька аж анямела. Ля плота цямнела яго постаць. Побач падскокваў, лашчыўся сабака.

— Хавайся! Стэфусіха тут, у мяне...