Генрых Далідовіч - На новы парог

Слухалі-слухалі яго, а ў адзін дзень паклікалі ў налібацкі пастарунак [ 3 3 Паліцэйскі ўчастак. ] ды так усыпалі, што потым з месяц з пасцелі не ўставаў. Пасля, як паноў прагналі, дык Блін хадзіў у раён скардзіцца, даказваць, што ён рэвалюцыянер, «пастрадаў ад старой уласці». І даказаў: яго ўзялі фінагентам у сельсавет. Але доўга там не пабыў: звольнілі. Казалі ўсе тады, што за язык. Праўда, Блін на нікога не крыўдзіўся, маўчаў і цяпер маўчыць пра тое сваё фінагенцтва...

За выганам — астатнія вясковыя хаты. Стары, але яшчэ моцны, вялікі дом лесніка Лабуні і справа, каля рэчкі,— нізкая хатка Суніцкага. Нямога чалавека.

Лабуня жыве з жонкаю, з дзецьмі. Суніцкі — толькі са старою, нелюдзімаю, скрытнаю жонкаю: дочкі раз'ехаліся па ўсім свеце, а сыны палеглі тут, яшчэ ў блакаду. Па-дурному, лічы, палеглі. Ссох Суніцкі на трэску ад гора і пакуты, але ніхто добра не ведае, што ў яго на душы, пра што ён думае: нічога ж нікому не скажа чалавек. Ён хоць на людзі выходзіць, а яго жонка ніколі не паказваецца, толькі і можаш яе ўбачыць у двары...

На выгане цяпер пазвешвалі галовы каровы, скублі. Даргевіч збіраў тут статак.

Гаптар падышоў да яго.

— Здароў, Генерал!

— Здароў, Так Сказаць,— адказаў Антон. З адным вокам і з адною рукою. Інвалід. Скалечыла асколкамі недзе ў Венгрыі. Цяпер во ў гумоўцах, у доўгім брызентавым плашчы, з доўгаю пугаю. Аброслы за ноч густой чорнай шчэццю.— Здароў, здароў, каб жыў сто гадоў! Раніца во, брат, сёння як звон! Чыста, свежа, птушак перазвон. Як сляза, раса. Касі толькі, каса!

— Я табе даўно ўжо гавару: табе трэба не пастухом, а паэтам быць...— усміхнуўся Гаптар. Дастаў цыгарэты. Узяў адну сабе, даў Антону, — Хай бы запісаў ды паслаў бы куды гэтыя свае складанцы!

— Што — я! Вот каб хто за Блінам усё запісаў ды ў кніжку даў! Як ён рэвалюцыянерам пры панах быў ці фінагентам рабіў потым ці як цяпер выступае на сходах!

— Блін Блінам...— закурваючы, прамовіў Гаптар.— А ты паэт! Яшчэ ў партызанскай газеце пячатаўся! Ды якія вершыкі пра дзяўчат, пра матак пісаў! А якія частушкі пра Гітлера ды паліцаяў!..

— На гэта, брат, грамата вялікая трэба! — задыміў і Даргевіч.— Куды мне тут са сваімі чатырма класамі польскай школы! Цягаюся трыццаць гадоў за кароўмі, усё адзін ды адзін, дык і гавару сам з сабою, складаю абы-што, каб сон не браў ды час скарэй ішоў. А Блін, што ні кажы, спецыяліст на слова. Нашай жа граматы, але чорт яго ведае, адкуль ён чаго набраўся! Усё ведае! І востры на язык. Як аса якая! Яго і Сцепановіч, і Дзячкоўскі — усе баяцца. І сам баішся лішне сказаць што пры ім. Бо тут жа падчэпіць, абсмяе. Вот, ведаш жа, на тым тыдні дачку маю серадольшую зусім зганіў. Узлавалася яна, я ўскіпеў, а як падумаць, дык папраўдзе пстрычку даў. Нашто ж сябе гэтак калечыць гэтаю модаю? Бровы жыўцом выдзіраць, ногі крывіць на гэтых платформах!

Гаптар прамаўчаў: праўду кажа Антон. Блін — ядавіты, але справядлівы. Хоць не заўсёды прыемна чуць праўду. Ды калі яшчэ яна, тая праўда, пра тваіх дзяцей. Баліць вельмі.

З-за маладога лесу выехаў краёк жаўтавата-белага сонца — на лес, на выган пала яркае святло, і ад яго зазіхацела рознымі колерамі раса.

Даргевіч паглядзеў-паглядзеў на бліскучую расу адным вокам, але нічога гэтаксама не прамовіў. Ды што казаць? Чым здзіўляцца? Бачаць усё гэта кожны дзень змалку. І не толькі гэта. Але і ўсё, што дзеецца ў прыродзе-маці.

— Ну што чуваць новага? — запытаў Гаптар.

— Ды што тут чуваць! Пераначавалі — і добра. Хіба толькі сны новыя саснілі...

— І што ты сніў?

— Што вада заліла ўвесь гэты выган, нашу вуліцу...

Гаптар прамаўчаў. І яму часта сніцца вада. То яна нешта залівае, то ён у ёй чамусьці топіцца.

— І яшчэ сасніў, што тэлевізар мой па вадзе плыў,— сказаў Даргевіч,— Дык вот сёння рашыўся: прадам яго. У Янковічы.

— Што — грошы трэба?

— Ды няма такой пільнай на іх патрэбы. Але які толк яго трымаць каторы ўжо час? Стаіць у кутку, пылее. Дык сапсуецца яшчэ без ужытку. Паржавее ці яшчэ што...

— А потым новы будзеш купляць? — запытаў Гаптар.— Каляровы ўжо?

— А ты ўсё яшчэ верыш, што ў нас зноў святло будзе? — пытаннем на пытанне адказаў Даргевіч. Усміхнуўся. Як з малога дзіцяці.

— Веру.

— А разумны, сур'ёзны чалавек...— той паківаў галавою. Кінуў цыгарэціну долу, і яна зашыпела ў расе.— Няўжо не бачыш: нікому мы ўжо не ў галаве?!

— Э-э, Генерал! — перапыніў яго Гаптар,— Гэта ты вот, так сказаць, не бачыш: якраз мы цяпер надта ў галаве! Усім.

— Чаго ты храбрышся? — угледзеўся той на яго адным вокам.— Скажаш: выпадкам да нас слупоў не паставілі, дратоў не нацягнулі? Не, брат, гэта наўмысне наш Сцепановіч так робіць. Каб нам тут прыпякло, каб мы паглядзелі, што цяжка тут жыць, і самі ўцяклі адгэтуль...