Генрых Далідовіч - На новы парог

Але цяпер нешта не спадабаўся гэты візіт. Толькі што быў у школе семінар па НВК, было шмат начальства, людзей, сур'ёзнай гамонкі, дык пасля гэтага звычайна надоўга пакідаюць у спакоі, каб падумаў, пачаў працаваць па-новаму. А тут на табе — зноў з візітам!

З машыны адзін за адным вылезлі інспектар аблана Дубкоў («гроза» для ўсіх настаўнікаў), загадчык райана Рыжоў і старшыня мясцкома работнікаў асветы Кірыковіч.

Паволі ішлі па лёгка зацярушанай снегам сцежцы, жмурыліся ад даволі яркага сёння сонца. Дубкоў, тонкі і худы, тупаў апусціўшы галаву. Быў у старым, вельмі знаёмым рыжым паліто і ў такім жа даўнім капелюшы. Як заўсёды, і сёння, здаецца, вунь таксама строгі і недаступны. Пабудзе ў школе мала, але ўсё выпудзіць, высачыць, усё скажа ў вочы. Завядзеш у сталоўку, папалуднуе — і, як ні адгаворвай, заплаціць грошы. Дадому ні да нікога з настаўнікаў, як ні кліч, не пойдзе. Хоча быць незалежны.

Рыжоў і Кірыковіч — маладзейшыя, па гадоў сорак пяць — крочылі ў новых кажушках-дублёнках, у аднолькавых андатравых шапках. Рыжоў — высокі, стройны, рыжы. Кірыловіч — маленькі, тоўсты, нібы цабэрак. Здаецца, без шыі. Нібы галава адразу сядзіць на плячах.

Васілец не пайшоў сустракаць гасцей. Няхай ідуць у настаўніцкую. Там той-сёй ёсць — адны не будуць. Але заканчваў урок з хваляваннем. Хоць і не ведаў, што з ім сёння робіцца, чаму так страчвае самавалоданне.

Калі зайшоў у настаўніцкую, госці ўжо сядзелі на канапе, размаўлялі з настаўнікамі. Здаецца, мелі добры настрой. Але калі ўбачылі яго, заціхлі, нібы разгубіліся.

«Па маю душу прыехалі!» — рашыў Васілец.

Дубкоў правёў далонню па вялікай жоўтай лысіне, паправіў акуляры з пазалочанымі дужкамі; Рыжоў згусціў рыжыя бровы, апусціў іх на вочы, Кірыковіч яшчэ крыху паўсміхаўся, амаль заплюшчваючы маленькія, як і ў Сліжа, вочкі, а потым, як згледзеў, што спахмурнелі яго калегі, дык і ён раптоўна напусціў на сябе грозны выгляд, пазіраў на яго, на Васільца, як на злачынцу.

Ён жа, стараючыся захоўваць годнасць, моўчкі падаў па чарзе гасцям руку, сеў таксама на канапе. Наўмысна каля Кірыковіча. Той аж скрывіўся, пацепнуўся. Адвярнуўся, задраў уверх тоўсты, прыплюснуты да верхняй губы нос.

Ён усміхнуўся сам сабе. Але ўбачыў: Ларыса зірнула з падазрэннем на Кірыковіча.

— Ну які настрой пасля семінара, Павел Мікалаевіч? — высунуў з-за Рыжова галаву і запытаў Дубкоў. Твар яго цяпер быў яшчэ больш шурпаты, відаць, пабіты воспаю.— Сам загадчык аблана цікавіўся.

— Рабочы.

— Паддалі вам клопатаў, работы?

— Ды не зменшылі...

— Рыхтуецца запіска па аблана, так што прагрымім сваім навучальна-вытворчым камбінатам на ўсю вобласць. І са сваімі поспехамі, і са сваімі недахопамі...

Кірыковіч зыркаў то на Дубкова, то на Васільца і не ведаў: ці хваляць Васільца, ці ганяць? Потым угледзеўся на Рыжова: як той рэагуе. Але той, здаецца, ніяк не рэагаваў. Быў нейкі дзіўны. Нібы сонны. Адкінуўся на спінку канапы, уставіўся позіркам недзе ў кут настаўніцкай.

Калі неўзабаве амаль усе пайшлі зноў на ўрокі, Рыжоў падняўся, пахадзіў па пакоі.

— Мы па тваю душу, братачка,— прамовіў, стомлена зірнуўшы на яго.

— Прашу ў мой кабінет,— усміхнуўся Васілец, падняўся.— Па душу дык па душу!

Калі ўжо госці былі ў яго кабінеце, рассаджваліся, калі ён зачыняў за сабою дзверы, на міг зірнуў долу і аж анямеў: за парогам ляжала жаночая чорная заколка. Відаць, Маі Сцяпанаўны. Мусіць, згубіла яе ўчора, калі спатыкаліся тут. Неўпрыкмет падфутболіў яе нагою.

Дубкоў сеў за яго стол, Рыжоў гопнуўся на канапу.

Кірыковіч з хвіліну пастаяў, нібы выбіраючы, дзе запыніцца, а потым сеў паблізу Рыжова. Васілец прысеў за сталом, дзе звычайна на педсаветах, нарадах сядзіць завуч, Лілія Іосіфаўна.

— Я недарэмна там, у настаўніцкай, запытаў у вас, Павел Мікалаевіч, пра настрой! — нібы жартаваў, нібы іранізаваў Дубкоў.— Хацеў пачуць ваш адказ, адгадку, дзеля якой мы ўсе і прыехалі сёння сюды.

— А ў чым жа загадка? — усміхнуўся Васілец.— Не так часта бывае, каб інспектар аблана прыязджаў у далёкую ад вобласці школу, каб убачыць настрой дырэктара!

Кірыковіч гнеўна зірнуў на яго: як ты гаворыш? Ты ж занадта дзёрзкі!

— Вы адказалі, што настрой у вас рабочы. Гэта значыць, добры, сапраўдны, такі, як трэба. А ці так гэта? Ці не закружылася часам у вас, Павел Мікалаевіч, ад поспехаў галава?

— Можа, крыху і павяло не ў той бок...— пажартаваў Васілец.

— Калі павяло, дык дрэнна. Скажу шчыра: я веру ў цябе, у тваю шчаслівую зорку. Як убачыў цябе ў той год, калі ты прыехаў сюды настаўнічаць, як пабыў першы раз на тваіх уроках, дык і не забываю! Радуюся: ты добры педагог. Ты мой любімец супраць маёй волі. Каюся: ні да нікога так не прывязаўся, як да цябе...