Генрых Далідовіч - На новы парог

— Я ведаю: не да твару чалавеку маіх гадоў, нашай прафесіі мае ўчынкі. Я ведаю: саромлю школу, вас усіх. Але не магу сябе перайначыць. Сотню разоў заракаўся: не вазьму больш у рот і кроплі. Патрываю дзень, другі, тыдзень — і больш не магу вытрываць... Вазьму крыху — хочацца больш. Вазьму шмат — нічога не помню, што вытвараю... Загубіла яна мне жыццё... Кар'еру... Лёс... А сям'і маёй, думаеце, добра? Ужо адно, што я, лічы, ніякага аўтарытэту не маю...— схапіў Васільца за рукі,— Памажыце, Павел Мікалаевіч! У апошні раз! Як толькі прыйдзеце на працу, пазваніце Рыжову, папрасіце, каб ён не звальняў, дазволіў дацягнуць да пенсіі... Бо ён мяне больш не паслухае, хоць бы я і на калені перад ім стаў...

— Пазваню...— зноў адбіраючы рукі, прамовіў Васілец,— Дзеля вашай добрай жонкі, дзяцей, унукаў...

— Дзякую...— зарадаваўся.— Век не забуду вашай дабрыні... Вы не думайце, што я крыўджуся на вас. Не. Я вас шчыра паважаю. Бо вы... самы варты з нас! Вы...

— Не трэба, Рыгоравіч...— збянтэжыўся Васілец.— Нашто гэта?!

— Выбачайце, я хацеў, як лепш...— крыху збянтэжыўся і Вяртун. І, бачачы Васільцову падатлівасць, асмеліўся і на яшчэ адно, пра што думаў.— Можа, Павел Мікалаевіч, маеце што дома... Хоць бы крышку далі... Ведаеце, як мне цяпер цяжка...

— Рыгоравіч! — павысіў голас Васілец.

— Усё, усё! — Вяртун не даў яму дагаварыць, падняў рукі, замахаў імі.— Бягу, бягу адгэтуль!

— Ты верыш, што мы ўжо нарэшце маем сваю кватэру? — запытала Ларыса, як маладзенькае гарэзнае дзяўчо падхапіла яго пад пахі і закружыла вакол сябе.— Ці разумееш: мы самастойныя людзі?!

Дробненым зазвінелі тут, у зале, шыбы ад кніжнай секцыі, чаркі ды графіны ў пасуднай шафцы. Павел запыніўся, стрымаў Ларысу.

— Згубіла развагу жанчына ад радасці!

— А хіба не радасць у нас? Вось,— адышлася, села на канапу,— хачу пасяджу, паляжу, тэлевізар каляровы пагляджу. Магу гасцей паклікаць, пабаляваць, павесяліцца... Што захачу, тое і зраблю... Сама сабе гаспадыня, не трэба ж ні ў кога пытацца дазволу, прасіць...

Падхапілася, узяла яго за руку, вывела ў калідорчык, а з яго — у крайні, ад лесу, пакой.

— Спальня! Асобная! — шчасліва прамовіла.— Драўляныя ложкі, стол, таршэр! — Вывела з пакоя зноў у калідорчык, а з яго — у яшчэ адзін прасторны пакой.— Вось сыну свой кут! Канапка, стол, шафка на кнігі! Любата! Як усе добрыя людзі зажылі!

— Так ужо і зажылі! — наўмысна і нібы абыякава ўсміхнуўся Васілец.— Нейкіх тры пакойчыкі, сорак два метры... У людзей ёсць чатырох-пяціпакаёвыя кватэры па метраў сто...

— Нам хопіць і гэтага! — сказала Ларыса і павяла яго на кухню. Вялікую, светлую.— Вось пліта, газ, халадзільнік, цёплая і халодная вада! Цуд! Там ванная! Калі хочаш мый бялізну, купайся! Я не ведаю, чаму ты такі спакойны! Я дык ніяк не магу паверыць, што мы маем такія выгоды... Ці гэта таму, што я жанчына? А жанчыне галоўнае, каб дома было ўсё добра. Каб усюды парадачак быў, чысціня. І ў мяне будзе чысціня. Нідзе ні пылінкі, ні смяцінкі не ўбачыш! Цяпер нам толькі і жыць!

Прытулілася. Пацалавала ў губы. Ён стрымана адказаў.

— Ну і чалавек! — пакрыўдзілася.— Халодны як лёд. Зямны рэаліст. Ці, прызнайся, надакучыла я табе ўжо?

— Крыху...— усміхнуўся.— Баюся: станеш яшчэ мяшчанкай!

— Не стала дагэтуль, дык не стану і цяпер...

— Раней было адно, цяпер іншае... Выпрабаванне на сціпласць вытрымала выдатна, а вось ці вытрымаеш выпрабаванне на дабрабыт, выгоды?

— А ты?

— І я таксама... Ці не замкнёмся мы душою і сэрцам у гэтай кватэры? Ці не станем жыць толькі дзеля сябе?

— Не выдумляй,— адказала.— Я ведаю: ты заўсёды рвешся з дому. Ад мяне, ад сына. Ад сям'і. Мы табе нібы заўсёды замінаем. Ты вось і цяпер, відаць, думаеш: адышлася б ты, няўрымслівая, ад мяне, пакінула б у спакоі!

— Цяпер жа ёсць куды ўцячы адно ад аднаго! — пажартаваў,— Кожны мае ж па пакоі.

— Прызнайся: надакучыла я табе?

— Я ж кажу: крыху...

— Надакучыла. І моцна,— уздыхнула.— Я ж бачу. Вось і ўчора, на наваселлі, з усімі жартаваў, танцаваў — такі быў з чужымі людзьмі задаволены, шчаслівы! А пра мяне нібы забыўся... Толькі адзін раз дзеля адчэпкі на танец запрасіў... Упіваўся ўвагаю: усе ж, лічы, падхалімнічалі. «За ваша здароўе, за вашы поспехі, Павел Мікалаевіч!» «Ах, які вы цудоўны! Вы наш Сухамлінскі!» А ты і рад, аж цвіў, аж, здаецца, гатоў быў і на неба паляцець. Хоць трэба меру мець. Адчуваць: ты ўсё ж Васілец...

— Ты сур'ёзна гэта? — здзівіўся.

— А не пачаў ты зазнавацца? Уяўляць, што ты незаменны.