Генрых Далідовіч - На новы парог

Прыпала да шыбіны і пазірала на ўжо цёмны двор. Таццяна Сяргееўна, гэтаксама ўстаўшы, уключыла святло, падышла да гаспадыні: тую клікала пальцам туды, на двор, суседка.

Ірына Васільеўна імтанулася з хаты. Канечне ж, кабета прынесла ёй нейкую трывожную навіну. Таццяна Сяргееўна, загадаўшы, каб гаспадыніны дзеці навялі ў хаце парадак, падалася паціху ўслед. Ісці дадому. І ўжо там, у цішыні, вільготнай змрочнасці, пачула:

— ...у Тамары... Пілі ўдваіх, а цяпер патушылі святло...

Кабета змоўкла: у святле, што падала з акон, убачыла яе, Таццяну Сяргееўну. Адчуўшы гэта, азірнулася і Ірына Васільеўна. О, божа! І пры невялікім святле было відаць: твар яе белы-белы. І жах на ім. Нават ён нібы скрыўлены. Ад нервовай грымасы, ад адчаю.

— Толькі ж вы, Ірыначка Васільеўна, маўчыце, не кажыце, што я сказала...— папрасіла пажылая суседка.

Ірына Васільеўна маўчала. У разгубленасці і бездапаможнасці. Суседка, кіўнуўшы галавою Таццяне Сяргееўне, паспяшалася знікнуць з двара.

— Прабач, я выпадкова ўсё падслухала...— прамовіла Таццяна Сяргееўна.— Значыць, усё ведаю. Хадзем туды!

— Куды? — усхліпнула тая.

— Да іх! Пара ўжо і яе і яго правучыць! Колькі яшчэ яны будуць падрываць табе здароўе?!

— Хіба ж нам да твару шумець, лаяцца?!!

— Можа, і не да твару. Не ведаю. Але цвёрда знаю: заўсёды да твару — умець пастаяць самому за сябе! За сям'ю! За справядлівасць! За каханне сваё ўрэшце!

Ірына Васільеўна рушыла з двара. Ішла ні то спатыкаючыся, ні то не бачачы свету: відаць, ужо слёзы засцілалі ёй вочы і апошнія сілы пакідалі яе. Таццяна Сяргееўна ўзяла яе пад руку, адчула: тая ўздрыгвае, аж калоцяцца рукі.

За дварышчам згусцілася цемень. Здаецца, нібы нават і зусім раптоўна. Неба было нізкае, вільготнае, густое, цяжкае, змрочныя былі голыя сады, мокрыя платы, вуліца. Сёння была адна з самых цёмных начэй у гэтую глухую восеньскую часіну.

За Карпекамі — у іх не было чамусьці святла — Ірына Васільеўна ткнулася да ствала высокай ліпы, абняла яго.

— Не пайду я нікуды, Танечка...— заплакала.— Няхай ён, калі... Хай яго зямля не носіць...

— Трэба ісці, Ірачка! — яна зноў узяла яе пад руку.— Вучыся быць не толькі працавітай, сціплай, але і смелай! Праўда ёсць праўда. Але і яе часта трэба абараняць. Нават і з кулакамі, як кажуць...

— Ну чаму, чаму ён такі? — выдыхнула з болем Ірына Васільеўна. Здаецца, паскардзілася не толькі ёй, але і ўсяму свету.— Чаму ёсць гэтая здрада? Чаму верыш чалавеку, кахаеш, а ён... а ён... Каб ведала загадзя такое, дык ніколі не выходзіла б замуж! Ні за яго, ні за кога!

— Ну, супакойся, мілая. Не траць развагі.

— Якая тут табе развага?! Я ж нават табе, Танечка, нічога толкам не казала, усё толькі на сваё сэрца брала, а ён даўно ўжо... Ён... Як табе сказаць? Ён жа такі, што яму кожны дзень жанчына трэба. Спачатку я... Дзяцей во колькі, а колькі я праз яго яшчэ ў бальніцы была... Дык пачала пазбягаць яго. Ён жартаваў-жартаваў, што іншага маю, што халодная, а пасля пачаў нібы і не зважаць на мяне... Думала: ну, і добра... Аж ён з іншымі загуляў... Яшчэ з таго часу, як у бальніцы быў. Як аднаго году лёгкія лячыў... Ляжыць ён там месяц, другі, пяты, а я кожны тыдзень ці адна, ці з дзецьмі імчуся да яго, поўную сумку ўсякіх прысмакаў валаку. Абы ён хутчэй паправіўся. А ён і праўда не толькі пагладчэў у бальніцы, але і затаўсцеў. Ледзь вочкі відаць... Вот раз прыехала, зайшла, а яго няма ў палаце. Выйшла, стаю ў калідоры, чакаю. І чую, два мужчыны між сабою ціха гавораць: «Добрая ў яго маладзіца,— кажа адзін,— гэтак глядзіць яго, а ён во адплачвае як...» — «Ён жа і цяпер з Нінаю ў яе баковачцы»,— кажа другі. Як пачула я гэта — дык і памлелі ў мяне ногі. Выйшла я з-за калоны і кажу гэтым мужчынам: «Пакажыце, дзе тая баковачка». Зніякавелі абодва, але хутка апамяталіся, пачалі ўпірацца: яны не пра майго Пецю, а зусім пра іншага чалавека гаварылі. Але я настояла. Паказалі. Загрукала — адчынілі. І праўда: кабета маладая, і ён там. Абое чырвоныя, зыркаюць, як зладзеі. І дурню ясна: запарвала я іх на гарачым учынку. Дала я са злосці і яму, і ёй па аплявусе ды пайшла да галоўнага і кажу: выпісвайце гэткага хворага, няма чаго яму тут вылежвацца, правіцца і распуснічаць... Той супакойваць мяне пачаў, паабяцаў, што «прыме меры...» Праўда, неўзабаве і выпісалі яго. Вярнуўся дадому — не толькі змяніўся, але нібы і звар'яцеў. І мяне, і дзяцей зненавідзеў. Усё яму дома стала не падабацца, усё яго нервуе. Цвярозы маўчыць ці апальвае лютым позіркам, вып'е — чэпіцца... І, ведаеш...— заплакала.— Уночы збягае... Каб не зарыпець дзвярыма (знае, што я чуйна сплю), дык не ідзе праз іх, а акно ціхенька адчыніць, вылезе і бяжыць да яе во, да гэтай вешалкі, як яе тут называюць... Зарплату не ўсю дома пакідае, чвэртку і на яе траціць...