Генрых Далідовіч - На новы парог

Стаяў, прыхінуўшыся да вушака, нічога не адказваў. І гэтая яго спакойнасць, як і раней, зазлавала, выбіла з раўнавагі: маўчыць наўмысна. Ведае, што трэба паслухаць, даць, каб яна выгаварылася. Выгаварыцца — паспакайнее ці адумаецца, пачне сама сябе дакараць за сваё незадавальненне і сваю буркатню. Каб ён апраўдваўся ці сярдзіта адказваў на яе папрокі — дык яна хутка і не выгаварылася б, і не адумалася б, а распаліла б спрэчку. Але ён заўсёды спрытна збівае яе ваяўнічы запал, крыўды, папіканні. І спрэчкі не бывае. З аднаго боку гэта, можа, і добра, а з другога — і дрэнна: усё ж некалі ёй трэба і сказаць яму ўсё, што думае ці хоча, і перамагчы яго. Цяжка змірыцца, што іменна ён узяў над ёю верх. Як, можа, цяжка змірыцца ў гэтай сітуацыі і кожнай жанчыне.

— Усё? — спытаў. Без крыўды і без усмешкі. Нібы з іроніяю.

— Не, не ўсё! — рэзка адказала.— Адкажы нарэшце: хто я табе? Жонка? Наймічка? Сужыцелька? Твая гаспадыня?

— Бурклівая жанчына...— усміхнуўся.— І чым больш сталееш, тым больш зласнееш...

— А ты? — ужо мала думала, дала волю эмоцыям.— Хто ты? Які ты? Ты сем'янін? Муж? Бацька? Якую ты мне вызначыў ролю? Кім я станаўлюся? Зірні: якія ў мяне рукі!!!

— А хто цябе змушае збіраць, да слова, гэтыя грыбы?

— А зімою ты іх не з'ясі? Як і не з'ясі чарніцы, брусніцы, журавіны, маліну?

— Ну, дык і не наракай...— насупіўся.— Бо і мне гэта надакучвае...

— Надакучвае? — зразумела яна яго словы па-свойму.— Я табе ўжо надакучваю? Сын надакучвае? Дык кідай тады нас...

— Ну, ціха...— прашаптаў.— Крычыш, што і там,— кіўнуў на хату,— усё чуваць...

— Не магу,— прыклала руку да грудзей,— павер, не магу я ўжо так далей жыць. Стамляюся, выбіваюся з сіл ад работы ў школе і дома, ад адзіноты, сваіх думак... Я ж табе ўжо нібы і не патрэбная. Нашто я табе трэба? Бялізну памыць, есці зварыць ды пагаманіць з табою пра тваю работу... А я ж яшчэ не старая, каб толькі так жыць. Я хачу іншага...

Змаўчаў. Толькі прыкусіў ніжнюю губу. Зірнуў на яе нібы са здзіўленнем, нібы з рашучым асуджэннем. Маўляў, што ты ад мяне хочаш? Як мне жыць іначай? Хіба я бачу што лепшае, апрача работы, клопатаў?

Адчула: калі і яна цяпер замаўчыць, дык загавораць ужо не хутка. Можа, і праз некалькі дзён. Было ўжо ў апошні час такое не раз. Часамі і з-за нейкай дробязі. Ці, можа, гэта толькі здаецца, што з-за дробязі. Бо яна сама сабе не прызнаецца, з-за чаго так хвалюецца, не мае спакою, чэпіцца да Паўла, пакутуе. Яна раўнавала. Усё лета раўнавала Паўла да Маі Сцяпанаўны. Праўда, пра Паўлаву нявернасць нічога не чула, але штосьці непакоіла яе, насцярожвала: змяніўся ён да яе, ахаладзеў. Яна яму ўжо нібы не жонка, а сястра. Чаму? Не кахае больш? Ці яна не кахае? Не. Дык у чым жа прычына? Дык вось гэтую прычыну яна і бачыла ў іншай жанчыне, у Маі Сцяпанаўне. Душою адчувала: тая кахае Паўла. І, можа, апошні час і з узаемнасцю. Ужо адно тое, што ў апошні час Мая Сцяпанаўна і прыгожа апранаецца, і заўсёды вясёлая, расцвіла, як маладая кветка пасля дажджу, бянтэжыцца перад ёю, насцярожвае. Сапраўды, чаму ў той такі росквіт? Без палкага кахання ён быць не можа. Яна ж жанчына, ведае: калі ў жанчыны на сэрцы лёгка, дык і на твары яе весялосць, лёгкасць, краса тады.

— Даклад сёння закончыў...— Павел перавёў гутарку.— Дадому прынёс. Пачытай, мо што падкажаш...

— Дзе мне там да навукі! — пачала ўжо крыху адступаць і Ларыса.— Я ўжо стала спецыялістам па варэнню, па саленню, а не па тым, чым ты займаешся. Хоць і ў сваёй справе, здаецца, кепскі я спецыяліст. Людзі здзіўляюцца: мы з табой столькі працуем ужо, столькі ўсяго праходзіць праз нашы рукі, а мы ніяк не станем на ногі, жывём ад зарплаты да зарплаты... Я толькі ў трыццаць пяць гадоў залаты пярсцёнак купіла!.. Дык вось я і думаю: а можа, дарэмна так ашчаджаюся, абыякава адношуся да сябе, не сачу са сабою. Мая Сцяпанаўна на нікога не зважае, глядзіць толькі самую сябе. Што ні дзень, лічы, дык штосьці новае мае. То сукенку, то боты ці туфлі, то блузку, то спадніцу. Да хатняй работы рук не прыкладае. Заўсёды з манікюрам, з прычоскаю. Дык яна і маладая, і свежая. Усе любуюцца, хваляць не нахваляцца: ах, Мая Сцяпанаўна, гады вас не бяруць! А ў яе дагэтуль, як кажуць, на лбе яшчэ ні аднаго пытальніка няма...

Маўчаў.

— А я...— уздыхнула, замыліла вуснамі.— Я, відаць, дурная. Старэю без пары ў рабоце і ў клопатах. Не для сябе жыву, а для некага. То для цябе з сынам, то для школы. Не раз і злуюся, каюся, а перайначыць сябе не магу...

— Ты цуд! — нахіліўся, хацеў пацалаваць яе ў шчаку.— І лепшай за цябе няма тут жанчыны.