Леанід Дранько-Майсюк: Паэтаграфічны раман

Я ведаў, што Уладзімір Сакалоў памёр учора, 29-га, але не ведаў, што з гэтым расійскім паэтам Ён быў блізка знаёмы і меў агульную багемную радасць.

Непераадольная спакуса расказаць пра чужую багемную радасць!

Аднак жа расказваць пра яе, — нават калі зусім далікатна апавядаць, — зноў жа ўсё адно што пляткарыць.

Шчыра прызнаюся, хадзіць у плеткарах не хочацца.

Тым болей, што не яна, гэтая рызыкоўная радасць, сталася тэмаю той ранішня-начной сустрэчы на Ягонай веранднай кухні...

I яшчэ.

Цікавая асаблівасць: Ён, калі ведаў, што йду да Яго, ніколі не чакаў мяне на вуліцы.

А тут — чакаў.

Мусіць, незвычайны час нашай сустрэчы (недзе каля чатырох раніцы) прымусіў гэта зрабіць — тобок, некалькі хвілін пастаяць на Падгорнай, насупраць свайго дома, каля італьянскае амбасады...

— Ці паміналі хоць раз расійскія паэты беларускіх... у такую пару сутак?!

На мой відавочны сарказм Ён усміхнуўся сваім характэрным, мяккім усмехам і (яму аднаму ўласцівым рухам), крыху схіліўшы долу, павярнуў убок галаву; пры гэтым купалаўскія рысы ягонага твару выявілі задаволеную замаркочанасць...

А пасля мы сядзелі моўчкі і пілі.

I адмаўчаўшы, і адпіўшы неабходнае — размаўлялі.

Гаварылі пра старасць і гаварылі пра нашых класікаў.

Найбольш пра тое, што Максім Багдановіч не дажыў да старасці, Янка Купала ўбачыў старасць, Якуб Колас зжыўся з ёю, а Кандрат Крапіва быў старасцю з'едзены...

Не змаўляючыся, прыйшлі да скутку, што самае артыстычнае, самае моцарціянскае — не дажыць...

Ён спытаў:

— Ты ўяўляеш сваю старасць?

Я адказаў:

— Яна будзе, як віно, у якое ўсыпалі соду...

— А мая старасць будзе не падобная старасць...

Я не паказаў свайго недаўмення, бо ўспрыняў сцвярджэнне: «старасць не падобная на старасць» — як фігуру стылістычнага паўтору і не больш таго.

У гэты ж міг на дно маёй памяці, каб захавацца, упала выпадковае чатырохрадкоўе:

А далей мы гаварылі пра хараство, — пра тое, што кожны вобраз хараства, як вучылі вялікія, імгненны, і калі на кожны такі вобраз паглядзець з біблейскае вышыні, то такім парадкам, напэўна ж, магчыма атрымаць формулу мастацкай вечнасці і наблізіцца да разумення: хараство — ключ паэзіі.

Ён згаджаўся: паэзія ў літаратурным выяўленні пачынаецца з першага выпадковага слова, а проза — не; шчасце паэта не ў тым, каб шчасце было, а ў тым, каб яго было не больш за саму паэзію; не трэба шукаць адказ на пытанне — што такое паэзія? — бо ў часе такога несамавітага пошуку паэзія знікае.

I яшчэ Ён згаджаўся, што няма большай прафесійнай асалоды, чам асалода даведвацца пра існаванне невядомых паэтаў.

Аднак жа кпліва глядзеў на мяне, калі я заяўляў: цьмянасць — гэта й ёсць сапраўдны вынік шчасця...

А з адной маёй прыгожай мары, атуленай кухонным алкаголем, дык наогул пасмяяўся.

А мара была такая: жыць у краіне, у якой паэзіі адведзена роля залатога гадзінніка, назаўсёды згубленага ў густой траве цывілізацыі.

— Не, браце, жыць ты будзеш тут і да скону! — з відавочна колкім задавальненнем выразна вымавіў Ён.

Я не пакрыўдзіўся.

Наадварот, адчуў у сабе нязвыкла-шчаслівую меладыйнасць і, знаходзячыся ў палоне ўсё той жа адвольнай летуценнасці; усё адно як праспяваў:

— Ну, калі не там, тот тут, але нязменнае застанецца нязменным...

— Ты пра што гэта?!

— А пра тое, што найвышэйшая праява паэзіі ўсё ж не ў складанні вершаў, а ў стварэнні паэтычных паводзін.

— А-а... Ну-ну... I пра гэта, вядома ж, трэба дбаць штодня,— іранічна выдыхнуў Ён і са сваёй знакамітай стомленасцю ў голасе імправізацыйна дагаварыў за мяне:

— Бо калі мы дапускаем, што існуе культура, скажам, палітычных, эканамічных, урэшце — сексуальных паводзін, дык павінна ж існаваць і культура паэтычных паводзін, прынцып якой: бачыць у субяседніку паэта. Ці не так?! А калі так, калі гэта сапраўды твае думкі, то ты вынайшаў правіла творчага шчасця, вынікам якога насамрэч з'яўляецца — цьмянасць!

На слове «цьмянасць» Ён зрабіў прыкметны акцэнт.

Зразумелая рэч, што наўмысна.

Няхай.

Я засмяяўся:

— Ты амаль угадаў мае думкі, але крыху зблытаў, як кажуць у Давыд-Гарадку, ячнае з пшанічным!

На гэту заўвагу Ён адказаў першым радком з майго перакладу (запомніў жа!):

— Ён без капелюша — купецкага вянца...

— ...Зайшоў адзін да каралеўскага краўца, — падхапіў я і скорагаворкай прачытаў усе чатыры перакладзеныя страфы.