Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

Цётцы заўсёды было хораша і ўтульна, як цяпер. I хоць яна ад самога Давідзюка ведала, што ад зямлі да неба тысячу вёрст, чулую малітву ўсявышняму яна шаптала, бытта бог быў побач.

Хімка выконвала многа работ адразу: устаўляла свечкі, сачыла за імі, малілася і нічога не прапускала з таго, што адбывалася навокал.

Хор скончыў спяваць. Чуваць было, як дваццаць пяць спевакоў і спявачак зашоргалі нагамі ды палезлі па каменнай лесвіцы ўніз. Па ўстаноўленай традыцыі прарок мужыкам плаціў у канцы кожнай спеўкі, і Хімка ведала, што цяпер будзе.

Вось кіраўнік хору, з фіялетавым носам дзячок Ка-валенка, праціскаецца праз натоўп да Альяша і пакорна застывае.

— Але ж і нотно дзісь, Ілья, спявалі! — паціху хваліць ён сваю капэлу.— Так у крынкаўскаго Савіча, напэўно, не спяваюць, не-е!..

— Як захочаце — можаце і нотно!..— прарок неахвотна суне руку ў палатняны мяшэчак з грашыма ды нездаволена пытаецца: — Ці не патапталі мне там палатна на хорах?

— Паспрабуй не ступі на яго, калі хоры так завалены, што не павярнуцца! Вазоў з васемнаццаць дабра тады забрала кансісторыя, як гаспадарылі тут яшчэ манахі. Потым прэзідэнту ладную фуру кужалю завалаклі... Толькі ж — калі гэта было! А падарункі з таго часу прыбываюць і прыбываюць!

Адным «таптаннем», вядома, там не абышлося. Іншы мужчына добрую шаляноўку або «файнейшы» ручнік такі суне пад пінжак!.. Але Хімка да людзей за гэта нічога не мела — дабро ўсё роўна марнуецца! Піня на яго нават глядзець не хоча, кажа — «не штандартнае», падавай гандляру лён ды воўну, а паны сабе выткуць па-свойму!.. Шчэ невядома, куды ўсё неўзабаве Альяш і дзяваць будзе!..

— Што ты, айцец Ілья! — запэўнівае прарока дырыгент хору, а ўся яго ўвага звернута цяпер на тое, каб хлебадаўца як мага больш зачарпнуў жменяй у мяшэчку.— Хіба ж я дазволю ім таптацца па дабру? Ты ж мяне ве-едаеш!..

— Мінулы раз развярнулі мне ручнікі і звойцы, бытто золато там шукалі, гіцлі!..

— Да што ты?! Я ім скажу, айцец Ілья!.. Я такі, што ў мяне нядоўго і атрымаць!.. О-о, добро, што сказаў, я ім не дарую! А за такі нотны спеў ты ўжэ ім...

— На! — прарок высыпае сярэбраныя кружочкі ў падстаўленыя прыгаршчы.

— Дзякуй! — ужо байчэй кідае Каваленка ды бяжыць на двор, дзе яго чакаюць харысты-мужчыны.

Хімка нават адчувае, з якой дзяцінай прагай — бы Яшка з Маняй лічылі атрыманыя цукеркі — гэтыя дарослыя мужыкі цяпер, агорнутыя такім жа радасным хваляваннем, запаліўшы запалку, лічаць манеткі, каб ісці іх прапіваць. Аднак яна радуецца за людзей, Што зробіш, калі мужыку гэтая гарката — бытта мёд! Ёй здаецца, што разам з харыстамі яе муж, Волесь, царства яму нябеснае, які гэтаксама любіў чарку. I Хімцы прыемна і цёпла робіцца на душы за гэтых людзей, нібы радасць прынесла ім сама.

Давідзюк узышоў каля цёткі на прыступкі чытаць пропаведзь. Прысутныя заварушыліся, згрудзіліся яшчэ цясней — даўно такія пропаведзі сталі вылівацца ў свабодныя дыскусіі, і таму вячэрняе малебства ў царкве нагадвала хутчэй сходку якога-небудзь сялянскага гуртка па самаадукацыі ці — спаборніцтва эрудытаў.

— Дзісь, брацця і сёстры, пагаворым аб трэцім дні работы нашага тварца! — паволі гартаючы вялізную, акаваную мудрагелістымі жалезнымі ўзорамі і клямрамі Біблію — падарунак пастаўскіх багамолаў, урачыста аб'явіў галоўны апостал.

Прапаведнік знайшоў патрэбную закладку і адкрыў неабходную старонку. Узняўшы галаву, паўзіраўся ў залу праз акуляры, якія зіхацелі, нібы празрыстыя льдзінкі, і спаткаўся з недаверлівымі позіркамі багамолаў з Валыні.

— Прарока Ілью прыйшлі мы паслухаць! — закрычалі ўкраінцы, а іхнія вочы нядобра заблішчалі.

— Зноў яны сваё!..— абурылася Руселіха.— Рыхтык стадо быдла папрыходзіло, дальбо! Ілья, скажы ім ты!..

Альяш павярнуўся на лаўцы і накрычаў на фанатыкаў:

— Калі вас сюды ўпусцілі, стойце ды маўчыце, бо не пагляджу, што здалёк,— выганю!

У зале запанаваў снакой.

— На трэці дзень, брацця і сёстры,— загаварыў Давідзюк,— бог утварыў для вады ўмясцілішчы і ў некаторых месцах адкрыў твар зямны. Як гэта гасподзь зрабіў і чаму?.. Ён падумаў, што для вады неабходны вялізныя і глыбокія лажбіны, бо ваду інакш не ўтрымаеш — разальецца! З дошак іх парабіць? Не, дарагія, столькі дошак не напасешса!

— I не вечныя яны! — падказалі з лавак.

— Верно! I ў госпада было адно выйсце — чашы такія выляпіць з зямлі, днішчы выслаць глінай, каб вада не перайшла ў землю, а па краях чашаў для трываласці паставіць горныя аграмадзіны. I парабіў ён зямныя чашы, і ўзняў горы. Умясцілішчы, якія такім чынам атрымаліся, гасподзь бог напоўніў вадою. «I нарэчэ бог тую сушу зямлёю і сабранне вод нарэчэ морам!..»