Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

У лясніцтве ж дзядзька раптам плаціў шчодра, не лічачы нават грошай. Тую самую торбу, з-за якой спецыяльна заяджаў у Крынкі і праводзіў час на падліках у рэстаране, цяпер стары прывалакаў у кантору лясніцтва і вывальваў на стол папяровыя стосікі ды металёвыя валікі.

— Во, маеце! — вымаўляў пры гэтым, а пануры яго твар кранала скупая ўсмешка.

Ці абіты нявольнік у такі момант рабіў жэст толькі з падхалімства да паноў?

Ці самастойнаму мужыку было надта прыемна паздзека-вацца ў душы, назіраючы, як тыя самыя мажныя паны, якія дагэтуль не захацелі б нават з ім, ні з яго бацькам ехаць у адным возе, за кошык ягад ганяліся за яго маці па лесе з дубальтоўкамі, бытта за небяспечным злачынцам, цяпер гатовы былі лізаць яму зад?

Паспрабуй зразумей.

Пра ўсе Альяшовы дзівацтвы ведалі нямногія.

Настаўніцкі штотыднёвік змясціў аднаго разу артыкул аб цемрашальстве ды інтрыгах каталіцкага клеру на «Крэсах Усходніх», і клерыкальныя газеты адразу дружна на яго абрынуліся. Штотыднёвік абвінавацілі ў спробе накіраваць Польшчу «ў крывавае русла нешчаслівай Гішпаніі», а яго аўтараў абазвалі радыкаламі і камуністамі на службе ў «крыважаднай Масквы».

Афіцыёз Варшаўскай дыяцэзіі «Воскресный вестник» апублікаваў пра Альяша матэрыял маладога крынкаўскага папа — Міхаіла Гапоніка. Бацюшка вельмі асцярожна апісаў пра мужыка з Грыбоўшчыны, які пабудаваў толькі царкву, а цёмныя масы народа робяць з яго святога.

Артыкул герою прыйшоўся даспадобы.

— Ну, ну, і з вамі будзем сварыцца? — наваліўся Альяш на Гапоніка, спаткаўшы яго ў Крынках.

— Чаму, Ілья Лаўрэнцьевіч?

— Што вы там пра мяне нашрэйбавалі?! Думалі, не буду чуць? Добрыя людзі сказалі!

Гапонік схітраваў:

— Я надрукаваў усю праўду. Нават змясціў вашу дату нараджэння. А што? Няхай людзі ведаюць.

Альяш шчыра здзівіўся.

— Ну-у?.. А дзе вы ўзялі пра нараджэнне? Я нават сам пра яго не ведаю!

— З метрычнай кнігі выпісаў!.. Так, так, там паказана ўсё — нават хросныя бацькі!.. Апісаў пра Лаўрэнція Міронавіча, Юзэфіну Вацлаваўну, пра вашага брата Максіма Лаўрэнцьевіча, пра яго службу ў жандармерыі і пра тое, як загінуў ад рукі старэйшага Голуба!.. Цяпер і пра іх людзі чытаць будуць!

— Гэто до-обро!.. Трэ расказаць Рэгісу! Ён пра мяне ў Біблію піша. Спытаўса, калі мяне маці нарадзіла, а я, дальбо, ведаю толькі, што ў жніво!

Альяш пайшоў да фурманкі ўзрадаваны, бы хлопчык.

«Воскресный вестник» выпісвала адно духавенства, і той артыкул прайшоў без увагі.

Свецкія газеты і далей размалёўвалі нават такія «важныя» падзеі, як жаніцьбу князя Люксембургскага на князёўне Манака, адказ англійскага караля, Эдварда VII, ад кароны з-за пані Уольс Сімпсон,— гэтаму здарэнню прысвячалі ўжо цэлыя старонкі.

Газеты апісвалі пра банкеты і раўты сталіцы. Змяшчалі рэпартажы з палявання міністраў, каралёў ды прынцаў у Белавежы, а пра Вершалін і прарока маўчалі.

Ні ў адных архіўных матэрыялах не знайсці сёння дакладных звестак аб Грыбоўшчынскай абшчыне, хоць усюды ляжаць у фондах з грыфам «сакрэтна» справы баптыстаў, суботнікаў, трасуноў, адвентыстаў і мар'інцаў...

Атрымаўшы адпаведныя інструкцыі, паліцыя дакументаў такіх не заводзіла.

Міналі ўсе тэрміны, а нічога не паказвала, што другая маці божая збіраецца нарадзіць дзіця. Па вонкаваму яе выгляду неўзабаве і дурань мог вызначыць, што яна ўжо і не народзіць. Цвярозыя Альяшовы памочнікі пачалі заўважаць, што дзеўка звар'яцела.

Хрысціна выказала здагадку:

— Бабы, сярод нас тады былі нячыстыя, я ведаю!.. Хібо ж маглі мы ўпрасіць нябесную моц?! I смешачкі вы сабе строілі тады з усяго!.. А жаніх той цэлы!.. На такое дзело ідзе сабе, папяросу ў зубы ўзяўшы!..

Цёткі спахапіліся — як жа не падумалі пра гэта раней?!

Хрысціна, Піліпіха і паша Хімка захацелі справу падправіць ды выручыць прарока. Невядома было, як задуму іхнюю ўспрыме Альяш. Бабкі, хаваючыся ад прарока, выбралі ўжо самі кандыдатуру на мацер божую і знайшлі ёй жаніха больш сур'ёзнага — багамола, Банадыка Лобача з Лукі.

У невялічкай вёсачцы Лука, дзе была свая царква і яна якраз стаяла без бацюшкі, цёткі сабралі жанчын ды паўтарылі тую самую працэдуру. Толькі балельшчыц на таінства ўжо адбіралі. Самі нават білі ў званы, а Лобача прымусілі перад гэтым доўга маліцца.

Праз месяц на цвінтары ля Альяшовага храма і новая кандыдатка прызналася, што нічога не адчувае.

— Пустое чэрава — убытак богу, значыць, так бог хоча і няма чаго больш госпада квяліць! — канчаткова пераканалася Хрысціна.