Аляксей Карпюк - Вершалінскі рай

Аднойчы ў Крынках з'явіўся ён з вазамі, выкупіў у крамах усё пячэнне, адвёз за горад ды вываліў у канаву з апалонікамі.

— Капелюшы-ы!.. Капелюшы-ы збірае святы Клімовіч! — пранеслася іншым разам сярод усхваляваных гандляроў.

I праўда. Дзядзька заглядваў у крамы гатовага адзення, да шапачнікаў, выбіраў модныя ўборы на галаву, а потым вывез усё гэта за мястэчка на шудзялаўскі гасцінец, зваліў у горбу ды спаліў. Гандляры кусалі сабе локці — не маглі дараваць, што гэтага тавару трымалі так мала!

Калі ў Крынкі прыбыў тэатр, Альяш выкупіў і парваў усе білеты. Трупа з поўнай касай, але без спектакля і апладысмен-таў вымушана была вяртацца ў Беласток.

Куды б ні заязджаў Альяш, ён цяпер выклікаў буру спрэчак, злосці ды зайздрасці. Некаторыя ж — выглядалі яго, бы анёла-збавіцеля. Што ж, было чаго радавацца, злаваць ды зайздросціць.

Падарожжа сваё дзядзька Альяш пачынаў з заезду ў Крынкі.

Ля рэстарана прарок спыняў буланчыка і кідаў яму пад нос канюшыны, а сам браў конскую торбу ды заходзіў да Хайкеля. Сваім людзям ён не давяраў. У Крынкі ён прывозіў рэгулярна падлічваць касу. Сталыя Альяшовы лічыльшчыкі — зяць і сын рэстараншчыка — дзядзьку вялі за шырму ў закуток, на стол вытрасалі крэдыткі ды манеты. I вось ужо разбітныя хлопцы аж пацелі ад стараннасці — лічылі грошы ды ўзбуджана спрачаліся, а прарок недаверліва і насцярожана прыглядаўся да іхняй работы.

Паступова гнуткія, тонкія пальцы лічыльшчыкаў, акуратныя стосікі кушор, слаістыя валікі манет дзядзьку зачароўвалі. Бо калі якасць дрэва, моц складзенай сцяны, пабелку, масляную фарбу Альяш вызначаў на вока або шчупаючы пальцамі, то розныя рахункі далей лічбы дваццаць цяпер не выходзілі ў дзядзькі ніяк. Таму на работу сваіх памочнікаў Альяш праз хвіліну глядзеў ужо загіпнатызавана, з прыадчыненым ротам, быў не ў стане заўважапь, як два гарадскія жулікі з лоўкасцю цыркавых фокуснікаў запіхвалі сабе банкноты ў рукавы. Ён захапляўся: «Як у банку! I ў паперкі загортваюць, і пішуць — колькі ў якім е, і ў пакеты заклейваюць... От, добро вучаным людзям!..

А ў гэты час у зале за прылаўкам стаяў стары Хайкель, здаволена прыслухоўваўся да ўзбуджаных галасоў з-за шырмы і чакаў кліентаў. Шустры ды чорны, як цыганя, падлетак майстраваў нешта ў шафе, што іграе. У дзвярах, якія вялі на кухню, тырчала з пасудай Хайкелева нявестка. Распараная маладзіца павольнымі рухамі выцірала талеркі ды слухала ўзбуджаныя галасы за шырмай з такой насцярожанай надзеяй, бытта там вырашалася — жыць ёй далей ці не жыць.

У рэстаран уваліўся вялізны, у даўзёрным кажуху і стаўбунястай капузе, поп з Вострава — айцец Якаў. Хайкель паляцеў госцю насустрач, гасцінна падставіў крэсла, а сівая галава яўрэя ў чорнай ярмолцы схілілася да пояса.

— Дзіндобры, пане бацюшка! — праказаў стары з пашанай.— Прошэ, прошэ!.. О! даўно пана бацюшкі не было ў нас!.. Нарэшце зайшлі!..

З казлінай бародкай, з грубымі рысамі твару, яшчэ не стары айцец Якаў нядбайна паціснуў рэстараншчыку руку ды густым басам паскардзіўся:

— Ад раніцы пякотка мучыць — ратунку няма!.. Два піва, калі ласка!

— Сей мінют!

Гаспадар патрусіў за прылавак ды залямантаваў на нявестку, бытта тая немаведама як правінілася:

— Голда, два піва дарагому госцю, чаго стаіш, бы слуп солі?! Яна не чуе — добры інтэрас!..

Бацюшка толькі паспеў апусціцца на крэсла, пакласці капузу на падаконнік і расшпіліць кажух, а Хайкель паставіў ужо перад ім заказ.

— Піце, на здароўе, пане бацюшка, прошэ!..— змахнуўшы фартухом са стала, ён з пашанай застыў ля кліента.

Айцец Якаў узяўся за куфаль.

У гэты якраз момант з чорнай, падзіраўленай шашалем шафы з музыкальным інструментам, які, цалкам мажліва, памятаў яшчэ часы Напалеона, а на палакіраваным чорным баку сценкі і тады красаваўся ды блішчаў гэтак жа пазалочаны фірменны надпіс Polophon, металічны голас прарэзліва заскрыгітаў:

Поп адхлябнуў піва і нездаволена паківаў галавой:

— Ну і музыка!..

— Ну і музыка!..— адразу адрэагаваў, на ноту вышэй закрычаў Хайкель ды патрос цыгана за вуха. — Мішугінэ, выключ, госцю непрыемна, ну і музыка!..

Малы нездаволена бліснуў смоллю вачэй, але паслухаўся. Ён шчоўкнуў апаратам, у пустым памяшканні зноў настала пішыня; хлопчык прымасціўся ў цёмны куток, каб ляпіць з хлебнага мякіша гусак ды прыслухоўвацца да размовы старэйшых.

З-за шырмы даляцелі ўсхваляваныя галасы.