Аляксей Карпюк - Белая Дама - Аповесці

— Слухаю, пан палкоўнік!

Неяк выйшла само сабой, сябры гэтае званне надалі Стэфану, і ён не пярэчыў.

Разважанні паланянкі пра боскую мудрасць

Што было праз паўдня, апісваць Кацярына не бралася, бо нічога не магла ўспомніць, хоць і напружвала памяць. Толькі выразна ўбачыла, што мора менш-больш супакоілася і пад яго праменнямі заблішчэлі хрыбты лагодных хваляў. А хутка сонца нават абагрэла, і яна ў кампаніі сваіх верных землякоў адчува-ла сябе шчаслівай.

Адышоўшы ад цягучай дрымоты, прыслухалася.

Ва ўключынах рытмічна паскрыпвалі вёслы. Гібулічскі Гаўрылін услых ляніва меркаваў — як размнажаюцца сірэны, таксама з ікрынак? Калі б такой ікры прывезці ў індурскія ставы, прыжыліся б? А чым тады русалак лавіць? Прывёў бы дадому такую хвастатую, з ёю яшчэ пяць меншых такіх самых з хвосцікамі, ну ж і раззявілі б бабы раты, і гаварыць мелі б аб чым!

Мужчыны адразу падхапілі:

— Фо, прыдумаў жа вацьпан! Яшчэ не хапала, каб такое паскудства і ў нас завялося — не дай божа!

— Не бойся, пан, не завядзецца. Русалкі могуць жыць толькі ў салёнай вадзе!

— А ў нас яна з тарфяным настоем. Мо ім якраз і спадабалася б!

— О-о, гэтага дабра ў нас да халеры — тарфяныя балоты ды багна!

— А дзе сушэй — пяскі ды камяніца!

— Я не раз думаў, як нашым людзям удаецца на такой зямлі выжыць?

Азваўся Барысевіч Лаўрэн:

— На гэта здольны толькі беларусы. Кажуць, калі Бог аддзяліў ваду ад сушы, насяліў свет і сеў пад смакаўніцу прыдумваць назвы рыб, птушак і звяроў, да яго прыімчаў запыханы архангел ды выпаліў:

«Пане Божа, над Нёманам Ты недаглядзеў і пакінуў усё, як было да стварэння Свету: камарыльню, крэкаць, валуны ды хмызнякі, хто ж там цяпер жыць зможа?»

А Госпаду якраз лень было ляцець туды ды разбірацца. Ён архангелу і аб'явіў:

— Нічога, братка, не хвалюйся. Пашлі туды беларусаў. Яны выжывуць там, яшчэ і дзяцей нараджаць стануць, каралям ды князям падаткі плаціць змогуць ды розным рабаўнікам пажыву давацімуць не малую».

— Так яно і выйшла.

Лаўрэнаву байку падхапіў гібулічскі Гаўрылін:

— А ведаеце, што было далей? Першы, хто трапіў беларусам на вочы ў новым месцы, быў чорт. Тыя надта ўзрадаваліся, што ім бытаваць у крэкаці і камарыльні не адным, і спыталіся:

«Ты заўсёды тут сядзіш ці выпадкова трапіў?»

«А вы?!» — агрызнуўся чорт.

«Нас Гасподзь Бог паслаў сюды пры Стварэнні Свету».

Чорт палагоднеў і прызнаўся:

«А я шмат дзе пракалясіў, покуль не асеў тут, у балоце. Думаў, вы праганяць мяне з'явіліся».

«Ладна, мы беларусы, людзі лагодныя і памяркоў-ныя, жыві сабе, хопіць месца і нам!»

— З той пары людзі нашыя і бытуюць побач з нячысцікамі і нават ладзяць.

— Яшчэ і дзяцей разам хрысцяць!

— А да іншага дзядзькі прыглядзіся, не разбярэш, хто ён. Рукі, бы капыты. Увесь аброслы. Толькі рогі не тырчаць!

Нехта з палёгкай уздыхнуў:

— Хвала богу, лічыце — уратаваныя!

Думку падхапілі:

— Вось-вось бераг пакажацца!

— Толькі б не турэцкі зноў!

— Ага. Хай жывуць на ім тыя самыя чэрці нават, абы не гэтыя бусурмане!

— Будзе крыўдна, калі яшчэ раз трапім да іх у лапы!

— Скуру з нас з-злу-упяць і на плот павесяць!

— Яшчэ і раны пасоляць!

— Не для гэтага Усявышні выбавіў нас з галер!

— Не ведаю, як хто, а я душой у сваім доме. Вітаюся з жонкай, дзецьмі!

— I я. Каб толькі ў іх было ўсё ў парадку — вось пра што трывожуся! Нават сабе запланаваў, калі выйдзем на бераг, пасланца адправіць на радзіму!

— Каб не атрымалася так, спадару Лаўрэне, бы ў той байцы. У нас адпаведнюю гісторыю апавядаюць. Толькі, цур, няхай гэта будзе не пра пана сказана, цьфу, цьфу! Паслухайце, спадары.

Вырваўся з палону адзін рыцар і ўжо не мог ісці ад слабасці, таму спыніўся ў знаёмага шляхціца. Наказаў дадому, каб за ім прыехалі. Чакае сабе ў выгодзе, далечвае раны, ад'ядаецца і ўяўляе ўжо сабе, як стане дома раскашавацца.

Нарэшце прыязджае па яго чаляднік — маламоўны, пануры дзяцюк. Рыцар першым чынам пытаецца:

«Што новага?»

«Нічога»,— бомкае той.

«Ну-у, за толькі часу і — нічога? Не паверу!»

«Ножык, халера на яго, зламаўся, а так — ніц».

Рыцар грэбліва паўзіраўся на недарэку ды палез у фуру. Уладкаваўся сяк-так у саломе, едуць. Ужо засынаючы, пытаец-ца яшчэ раз:

«А як жа ты нажа зламаў?»

«Шкуру з вашага дэраша здымаў, і лязо паляцела»,— зноў абыякава бубніць парабак.

Рыцар устрапянуўся:

«Што, мой дэраш, мой лепшы конь загінуў?»

«Угу».

«Ад чаго?!»

«Ад пажару. Не хацеў ніяк выходзіць з агню і задыхнуўся. Мусілі дарэзаць, каб астатнія паслухаліся».