Аляксей Карпюк - Партрэт

Афіцэр нарэшце зразумеў камізм сітуацыі і ад душы засмяяўся. Размову з сялянкай ператлумачыў салдатам. Артылерысты як бы папрачыналіся, ляніва прыўзнялі галовы, стрымана зарагаталі.

— Паненка — нікс брот! Ням-ням — нікс!.. Во іст брот дурх Дрыса? [ 23 23 — Дзе брод?— Тут ігра слоў. Падобна да нашага «брод гучыць па-нямецку слова «хлеб». ]

I з усяе сілы пастараўся ўталкаваць маладзіцы, што яму трэба. Паказаўшы на дзве скаваныя марозікам сцежачкі, бы каляіны, што беглі да самага берага і губляліся ў вадзе (іх пратапталі гусі), немец спытаўся:

— Ехаць — там? Брот — там?

— А-а, хочаце раку перабрысці-і?! А я, дурная, падумала зусім іншае!

Маладзіца ва ўсмешцы паказала белыя зубы ды заахвоціла афіцэра:

— Канечне, перабрыдзеце праз рэчку тут, брод там, а як жа!

— Гут! — з маладой бяспечнасцю кіўнуў ёй камандзір танка. Зірнуўшы на карту ў планшэце, загадаў з бравадай вадзіцелю: — Ёган, наперад!

Матор загуў зноў. Лязгнуўшы гусеніцамі, танк раптоўна ірвануў да рэчкі, узнімаючы за сабой веерчыкі смаляной гразі, пакідаючы выразныя сляды на слабым сняжку.

Разведчыкі ведалі — тут глыбокае месца. Усе аж прыўсталі.

Матор з магутнасцю ў паўтысячы конскіх механічных сіл лёгка падкаціў вялізную сталёвую пачвару да берага, і танк раптоўна баўтануў у прорву. На адно імгненне з фіялетавай і цяжкой, як волава, плыні яшчэ раз паказаўся афіцэр — на гэты раз без шлема. Немец роспачна замахаў рукамі, бытта хацеў адпіхнуць ад сябе штосьці і набраць паветра, але знізу яго нешта як бы тузанула за ногі, і ён гэтак жа імгненна знік другі раз.

За танкам, вільнуўшы даўзёрным ствалом з зачахлёным надульнікам, у цёмную прорву нырнула і зенітка.

Ні танк, ні гармата не ўзнялі нават пырскаў. На ракавым месцы ўзнялася кевялічкая хваля, успучыліся два віры, але імклівая фіяле-тавая плынь усё гэта ў момант злізала, і рэчка зноў паплыла роўна.

Выглядала на тое, што тут увогуле не было ніякага танка з экіпажам, ні прыціснутых абручом да брані артылерыстаў, ні даўгаствольнай гарматы. Адно крокаў праз сорак уніз па цячэнні выплыла пярэстая плашч-палатка ды трапяткі вяночак курэй, імклівая плынь іх пакруціла, пакруціла вакол сваёй восі ды шпарка паперла ў лазняк.

— Таня, што ты нарабіла?! — жахнуўся бухавец.

Перапалоханай маладзіцы было не да разведчыкаў. Прыціска-ючы да грудзей дзіця, яна прыгнулася ды трушком памчала ў хвойнік.

Яшчэ нейкі час партызаны насцярожана назіралі за рэчкай — ці не выплыве хто, ды раптам спахапіліся: калі з'явіўся танк адзін, напэўна, будуць і другія — трэба даваць драла. Лаючы маладзіцу, што застаюцца зноў галоднымі ды яшчэ невядома, чым усё гэта скончыцца, хлопцы сталі паспешліва ўзвалакаць на спіны ладункі. Подзвігам яе яны як бы і не захапляліся.

Гофман прабурчэў сабе пад нос:

— До-онэрвэ-этэр, оу, оу-у, ман гот, фэрфлюхтэ!..

— Што, немчыкаў сваіх шкадуеш?! — спагнаў злосць бухавец.— Хто іх сюды прасіў, хто іх клікаў на Дрысу? Хай бы не лезлі! Ляжаць зараз на дне з выцягнутай антэнай і па рацыі крычаць свайму Гітле-ру: «Алё, фюрэр, ратуй нас!..» Выратуе, як жа!.. Жабы ім цыцкі даду-уць, адхочацца ім нашага шнапса і сала!.. А ты паплач па іх, паплач!

Гофман думаў зусім пра што іншае.

Па ўрыўках фраз, што запамяталі ўдзельнікі таго выпадку, Вільгельм, мне вдаецца, сказаў прыкладна так:

— Для анерацыі «Нюрнберг» нашыя бонзы падрыхтавалі літаральна ўсё. Генерал зойск СС фон Бах-Залеўскі з цэлым сваім штабам прыдумаў ёй грозную назву. Усё, як па нотах, распісалі. Выдалі загады. Вызначылі напрамкі па карце: «Ді колёнэ. А маршырт ін рыхтунг Краснаполле, ді колёнэ Б фэрт ін рыхтунг Бухава...» Падвезлі боепрыпасы. Раздалі пайкі. Вызначылі пункты канцэнтра-цыі. Раздалі на кожны дзень паролі ды пазнавальныя знакі. Вызначы-лі частату хваль для радыёсувязі і дакладную колькасць ват ра-дыёўстаноўкам. Прадбачылі з сотню іншых выпадкаў... А тут — імправізацыя! Такая сабе звычайная вайбхэн — галодная, з дзіцём і мяшэчкам крупы на руках ды баязліва-баязліва — ноччу сама, напэўна, не адважыцца выйсці на двор — раз! — і вывела з баланса вермахта З0-тонны танк з крупаўскай сталі, з камплектам боепры-пасаў; вывела зкіпаж з афіцэрам, зенітку калібра 88 і цэлы разлік выдатных артылерыстаў, якія, мажліва, бралі Варшаву і Парыж,— кройц унд сакрамэнт! I ніхто тут не бачыць у гэтым нічога незвы-чайнага, оу, колёса-аль!..

23.

Гофмана з малых год упарта выхоўвалі ў знявазе да ўсяго, што ўсходняе. Над Дрысай выхаванне паступова выветрылася, а прабы-ванне ў партызанах з кожным днём дадавала яму матэрыялу для роздуму.