Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах

Паступова гнуткія, тонкія пальцы лічыльшчыкаў, акуратныя стосікі кушор, слаістыя валікі манет дзядзьку зачароўвалі. Бо калі якасць дрэва, моц складзенай сцяны, пабелку, масляную фарбу Альяш вызначаў на вока або шчупаючы пальцамі, то розныя рахункі далей лічбы дваццаць цяпер не выходзілі ў дзядзькі ніяк. Таму на работу сваіх памочнікаў Альяш праз хвіліну глядзеў ужо загіпнатызавана, з прыадчыненым ротам, быў не ў стане заўважапь, як два гарадскія жулікі з лоўкасцю цыркавых фокуснікаў запіхвалі сабе банкноты ў рукавы. Ён захапляўся: «Як у банку! I ў паперкі загортваюць, і пішуць — колькі ў якім е, і ў пакеты заклейваюць... От, добро вучаным людзям!..

А ў гэты час у зале за прылаўкам стаяў стары Хайкель, здаволена прыслухоўваўся да ўзбуджаных галасоў з-за шырмы і чакаў кліентаў. Шустры ды чорны, як цыганя, падлетак майстраваў нешта ў шафе, што іграе. У дзвярах, якія вялі на кухню, тырчала з пасудай Хайкелева нявестка. Распараная маладзіца павольнымі рухамі выцірала талеркі ды слухала ўзбуджаныя галасы за шырмай з такой насцярожанай надзеяй, бытта там вырашалася — жыць ёй далей ці не жыць.

У рэстаран уваліўся вялізны, у даўзёрным кажуху і стаўбунястай капузе, поп з Вострава — айцец Якаў. Хайкель паляцеў госцю насустрач, гасцінна падставіў крэсла, а сівая галава яўрэя ў чорнай ярмолцы схілілася да пояса.

— Дзіндобры, пане бацюшка! — праказаў стары з пашанай.— Прошэ, прошэ!.. О! даўно пана бацюшкі не было ў нас!.. Нарэшце зайшлі!..

З казлінай бародкай, з грубымі рысамі твару, яшчэ не стары айцец Якаў нядбайна паціснуў рэстараншчыку руку ды густым басам паскардзіўся:

— Ад раніцы пякотка мучыць — ратунку няма!.. Два піва, калі ласка!

— Сей мінют!

Гаспадар патрусіў за прылавак ды залямантаваў на нявестку, бытта тая немаведама як правінілася:

— Голда, два піва дарагому госцю, чаго стаіш, бы слуп солі?! Яна не чуе — добры інтэрас!..

Бацюшка толькі паспеў апусціцца на крэсла, пакласці капузу на падаконнік і расшпіліць кажух, а Хайкель паставіў ужо перад ім заказ.

— Піце, на здароўе, пане бацюшка, прошэ!..— змахнуўшы фартухом са стала, ён з пашанай застыў ля кліента.

Айцец Якаў узяўся за куфаль.

У гэты якраз момант з чорнай, падзіраўленай шашалем шафы з музыкальным інструментам, які, цалкам мажліва, памятаў яшчэ часы Напалеона, а на палакіраваным чорным баку сценкі і тады красаваўся ды блішчаў гэтак жа пазалочаны фірменны надпіс Polophon, металічны голас прарэзліва заскрыгітаў:

Поп адхлябнуў піва і нездаволена паківаў галавой:

— Ну і музыка!..

— Ну і музыка!..— адразу адрэагаваў, на ноту вышэй закрычаў Хайкель ды патрос цыгана за вуха. — Мішугінэ, выключ, госцю непрыемна, ну і музыка!..

Малы нездаволена бліснуў смоллю вачэй, але паслухаўся. Ён шчоўкнуў апаратам, у пустым памяшканні зноў настала пішыня; хлопчык прымасціўся ў цёмны куток, каб ляпіць з хлебнага мякіша гусак ды прыслухоўвацца да размовы старэйшых.

З-за шырмы даляцелі ўсхваляваныя галасы.

— Не засланяй мне стала!.. Мажліва, айцец Ілья паспяшае, і трэ хутчэй канчаць работу!

— Хохэм балайлы!.. Табе і жыць перашкаджаю ўжэ?! Чуеце, пане Клімовіч?!.

— Думаеш, айцец Ілья — дурань, не бачыць, што ты ўлез у раму і свет мне засціш?

Хайкель нездаволена паківаў галавой — нібы сына і зяця мірыў.

— Зноў прыехаў гэты д'ябал? — паказаў бацюшка бародкай на шырму.

— А мне — будзь ты святы, будзь ты сам Люцыпар, абы — плаціў!

Госць нядобразычліва агледзеў Хайкеля з ног да галавы.

— Зрэшты, я — бедны яўрэй, што магу зрабіць?..— зараз жа паправіўся стары рэстараншчык і ўздыхнуў: — Ай, і плата — вялікі цымэс — адны слёзы!..

Бацюшка зноў адхлябнуў піва.

— Айцец Якаў, пра што я вас хачу прасіць!.. Зрабіце ласку, растлумачце вы мне, беднаму яўрэю і нявучанаму чалавеку, які пражыў ужо вось семдзесят тры гады, хутка ў саван ляжа, а так і не разумее нічога!.. Ну, ёсць на небе гасподзь бог, ёсць рэлігія — іудзейская, праваслаўная, каталіцкая, магаметанская... Ёсць і святыя недзе, вядома,— на Афонскай гары, у Ерусаліме... Але пры чым тут гэты мужык, спытаю я вас?.. Мажліва, прыйдзе і Месія яшчэ раз на землю, толькі ён будзе ехаць на белым кані і пакідаць залатыя сляды на пяску!.. З яго будзе прамянець боскае ззянне, і ён згорне неба ў сувой, як сказана ў святым пісанні!.. Але якое ззянне праз гэтага мужыка, спытаю я ад вас? Не разумею!

— Пра што вы гаворыце, пане Хайкель! — ажывіўся бацюшка ды адразу падабрэў да рэстараншчыка.— Месія ўжо аднойчы прыходзіў і болей не з'явіцца да самага страшнага суда, а ўсё гэта — ашуканства і ерась!