Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

Амаль усе дзетдомаўцы сабраліся ў адным вялікім пакоі, спальні ложкаў на сорак. Рэзаліся ў карты па кутках. Ён моўчкі абмінуў карцёжнікаў-шкетаў, якія ўладкаваліся адразу ж каля дзвярэй, скіраваў да тых, хто ставіў гэты спектакль: Цурука, Крывавязага, Куба. Яго як і не заўважылі, і ён як не прыкмеціў іх, моўчкі адабраў у іх карты, узяў карты і з рук чацвёртага, як здагадаўся, галоўнага. Пазней ужо даведаўся, што быў гэта Сёма Шверкін, па мянушцы Фінгал.

— На фінгал, падла, нарываешся,— адразу ж і выказаў ён сваю мянушку.— Падвесь яму, Куб, пад правае вока, каб дзядзя лепш бачыў Сёму Шверкіна.

Мар'ян апярэдзіў Куба.

— Устаць, анархія, смірна, калі афіцэр перад вамі,— узяў грэх на душу, назваўся афіцэрам, хаця быў толькі старшым сяржантам. Выручылі шкеты, якія не ведаліяго воінскага звання і, як пазней ужо дазнаўся Мар'ян, з замілаваннем адносіліся да кожнага ваеннага, а тым больш афіцэра. Усхапіліся, выцягнуліся па струнцы. Чацвёрка памкнулася ўстаць, трое з гэтай чацвёркі памкнуліся, яго старыя знаёмыя, але Сёма адразу асадзіў іх. Мар'ян адчуў, што голасам іх не праняць. Але на першы раз ён быў задаволены і той невялікай замінкай у гэтым добра адрэпеціраваным спектаклі. Шкеты прызналі яго і падпарадкоўваліся яму. I якраз ім неабходна было паказаць, што ён сапраўды дырэктар і сапраўды афіцэр. I тут ён даў прамашку, хаця, калі сёння цвяроза разважыць, мо і не было з яго боку ніякай прамашкі, якраз мо і трэба было паводзіць сябе не вельмі разумна, але ж нічога ўжо не зробіш, што было, тое было.

— Чаму не ў школе, чаму не на занятках? — спытаў ён, звяртаючыся цяпер толькі да аднаго Сёмы Шверкіна.

— Во дае, во дае...— мусіць, Шверкін не чакаў такога пытання, таму што ў школу ў дзетдоме да гэтага не хадзіў зусім і ад яго ўжо адступіліся.— Сёма Шверкін за партаю?.. А магу, калі панясеш на руках.

— Панясу, панясу цябе, сукінага ката. I калі трэба, кожны дзень буду насіць.

I ён, хрыпліва дыхаючы, на за горбку панёс Сёму Шверкіна ў школу, засляпіла вочы лютасць і злоснасць. I ўсё ў тым жа асляпленні асцярожна ссадзіў Сёму каля парты з плеч, трохі аддыхаўся, спытаў, ці не траска яму было ехаць, краем вока змеціў, як рассаджваюцца па партах шкеты, іх пагарду да яго, адчуў гэтую пагарду амаль фізічна. Сёма Шверкін паблажліва пасміхаўся. Прыгожы ж чорт, адзначыў яшчэ Мар'ян яго паблажлівасць на самавітым, як у дарослага ўжо, твары і страціў над сабою ўладу. Як скрозь вату ўвушшу пачуў:

— Цяпер Сёма Шверкін будзе вучыцца. У яго персанальны рысак, афіцэр.

— Цяпер Сёма Шверкін палучыць сваё за праезд,— усё яшчэ ў ваце, не чуючы нават свайго голасу, сказаў Мар'ян. Сёма Шверкін штосьці адказаў, мо адмовіўся ад платы. Усмешка спаўзла з яго твару, сам твар як паменеў, здрабнеў ад спалоху, пазбавіўся самавітасці і прыгажосці, звычайны хлапечы твар, не вельмі прыгожы, і ўсё ў ім было неяк паасобку, само па сабе — рот, скулы, вочы, нос. Мар'ян выбраў нос. Падняў параненую руку, яна падпарадкавалася яму.

— У гэтай руцэ яшчэ фашысцкі асколак сядзіць,— сказаў ён.— Палучай, Сёма Шверкін, палучай.— Перад вачыма, як гэта было і там, у акопчыку, медна ўспыхнула і пачала ўздымацца ўгару хваля. Мар'ян адчуў, што можа страціць прытомнасць, і нягнуткімі нагамі, амаль страявым крокам пакінуў клас. Думаў, што назаўсёды ўжо развітаўся з дзетдомам і педагогікай. Адзіная ад іх карысць — абудзіў ён тым ударам руку. Пачала рухаццаяна, балела, быццам кошкі яе дзерлі, але рухалася. I было сорамна адлежвацца ў хаце з гэтай абуджанай да жыцця, паздаравелай рукой. Карцела зірнуць на Сёму Шверкіна, ці не пакалечыў ён яго, таму што ўдар, адчуў, быў страшэнны. I Сёма пацвердзіў гэта:

— Хвацка б'еш, афіцэр. Фінгал у законе і шнобель на два румбы ўбок. Закурыць не дасі? — Сёма Шверкін, хаця і цяпер яшчэ блазнаваў, выглядаў няважна. Твар перакрыўлены, апухлы і задуменны.

— Сёма ты, Сёма,— Мар'яну было няёмка глядзець у твар Шверкіну, але ён прымусіў сябе глядзець.— Слухай сюды і запамінай. У дзетдоме з сённяшняга дня не кураць.

— Гэта Сёму не падыходзіць.

— Больш таго, у дзетдоме не гуляюць ужо і ў карты.

— Гэта таксама Сёму не падыходзіць.

— I яшчэ ёсць: усе цяпер ходзяць у школу.

— Гэта Сёму зусім ужо не цікава.

— Што ж Сёму цікава?

— Сему цікава добрыя папяросы, калода новых карт, настаўніца, але каб яшчэ не старая, і калі Сёма не за партаю. А яшчэ Сёму не падабаецца дырэктар дзіцячага дома, ён адчувае, што іх каханне не адбудзецца.

— Хто ж з нас лішні, Сёма Шверкін, толькі чэсна?