Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

I вось гэтага Янота Вовік-алкаголік з Уладзікам перанялі пад Ніўкамі. Яны не ведалі, што гэта Янот прамільгнуў у лагчыне хуткім ценем і схаваўся, падумалі, што хтосьці чужы, сталі сачыць. Нехта лагчынкай, хмызамі браўся да бабрынай хаткі пад пагранічным слупком. Пад тым слупком уцалела ўсё ж сямейства баброў, ніхто, пэўна, і падумаць не мог, што яны тут жывуць. Вось толькі калі разнюхалі. Метраў трыццаць не даходзячы да бабрынай хаткі, чалавек як адчуў штосьці, спыніўся, насцярожана агледзеўся, зняў з пляча стрэльбу.

— Ты ідзі следам,— шэптам сказаў Уладзік Вовіку,— а я кругаля дам і адрэжу яго ад хаткі, каб ён у лес не кінуўся, калі ўцякаць уздумае.

Так яны рашылі, так у іх і атрымалася. Уладзік адрэзаў дарогу ў лес, наперад, Вовік — у вёску. Але Янот на тое і Янот. Ён не стаў падыходзіць да самой хаткі, стаіўся непадалёку ад яе, і цярпенне ў яго было, што ў вала. Уладзік ужо знямогся: калі ж гэта ён пачне што-небудзь рабіць. А Янот, пэўна, чакаў, калі выйдзе з хаткі бабёр. I дачакаўся. Толькі той выткнуў мыску — узняў стрэльбу, і ўсё, аджыў бы, пэўна, бабёр, але дапамог яму Вовік-алкаголік, выратаваў.

— Страляй,— сказаў ён ціха,— страляй, ты ў бабра, а я табе ў макацоўбіну, яна ў мяне на мушцы.

Янот павярнуў стрэльбу на Вовікаў голас.

— Давай, давай,— прыспешыў яго Вовік,— тут табе і крышка.

I Янот не вытрымаў, пабег. Параўняўся з пагранічным слупком. I тут насустрач яму выйшаў Уладзік. Паніхіда наставіў цяпер ужо на яго стрэльбу.

— Не спяшайся, Янот,— папярэдзіў яго Вовік,— а не то я табе шкурку папсую.

I Вовік тыцнуў стрэльбаю між лапатак Паніхідзе. Паніхіда ўпаў на калені перад Уладзікам:

— Здраствуйця, добрдзень, хлопцы. Гэта вы, хлопцы? Як я рады.

— Што будзем рабіць? — спытаўся Уладзік у Вовіка.

— Прыкладам па кумпалу і туды ж, у хатку. Ніхто ні за якія грошы не знойдзе,— незразумела, ці то сур'ёзна, ці то жартам, палохаючы Паніхіду, сказаў Вовік.

— Хлопцы, хлопцы, не губіце, хлопцы, дзеткі ж маленькія.

— Дзе ж тыя твае дзеткі,— засмяяўся Вовік.

— Ёсць, ёсць, Вовік, і сам я маленькі. Адпусціце, дзесятаму закажу.

— Забіраем стрэльбу і звонім у міліцыю,— прапанаваў Уладзік.

— Не-не, Уладзічак, што тая міліцыя. Я сам замест міліцыі буду, нікому не дазволю баброў і пальцам крануць.— I Янот прыпаў да ног Уладзіка.

— Хай ідзе, хай куды хоча ідзе.— Уладзіку стала прыкра і сорамна чамусьці стала. Стары чалавек, а ніякай павагі да сваёй старасці.

— Не-не, я яго, не папсаваўшы шкуркі, не адпушчу.— Вовік адабраў у Янота стрэльбу, выцягнуў патроны і храснуў прыкладам аб пагранічны слупок, падаў тое, што засталося ў яго руках, Яноту.— Хай чорт цябе бярэ, ідзі.

Янот борздзенька падхапіўся і пабег, як заяц, скідваючы петлі, нібы чакаў, што яму стрэляць у спіну. Але, адбегшыся метраў на пяцьдзесят, спыніўся:

— Ой, хлопцы, вузенькімі сцежкамі ходзім. I хаты смалістыя ў абодвух, гараць добра, ох гараць, а сена...

— Во, бачыш, бачыш чалавека... А тут уся вёска ўз'елася: алкаголік, алкаголік, цюрэмшчык.— I Вовік вылаяўся, загнуў такога мацюка, што і Уладзіку захацелася мацюкнуцца. Але мацюка ў яго не атрымалася, таму што ён ніколі не мацюкаўся, праўдзівей кажучы, не мацюкаўся з той пары, як пачаў выгаворваць словы не шапялявячы.

З таго часу баброў пад вёскаю ніхто ўжо больш не страляў да самае вясны. I лета, восень прайшлі ціха. Бабры, якія выжылі, прынеслі новых бабранят. Зноў пачалі запаўняцца жыццём зруйнаваныя, асірацелыя іх хаткі, аднекуль зверху спусціліся бабры-перасяленцы. Адсяліліся маладыя ад старых і на Ніўках. Такім чынам палавіна бабровых хатак была занятая. Жыццё працягвалася і ў баброў. Але Уладзік не вельмі быў рады яму. З надыходам лета паляванне на баброў аднавілася, праўда, ужо не такое жорсткае, як узімку, але ўсё ж... Зноў пляткарылі, гаманілі ў вёсцы, што дзесь па беразе круціцца блакітны трохколавы матацыкл. А каля вусця, дзе іх рэчка ўпадае ў рэчку большую, нехта за адну ноч спусціў возера. Пракапаў ад ракі да возера роў і па тым рове выпусціў ваду. I не дзеля таго, каб узяць рыбіну, а каб упаляваць бабра, адрэзаць яго хатку ад вады і прыхапіць на сухім, дзе ён няспрытны, бездапаможны. А хтось спрабаваў нават падпальваць бабрыныя хаткі. Увогуле, як паглядзець, дык другая сусветная вайна, аб'яўленая ўжо цяпер зверу.

Але ўсе гэтыя падпальшчыкі не чынілі ўжо такой вялікай шкоды. Гэта была проста самадзейнасць, партызаншчына. На ўзроўні іх вясковай, браканьерска-мужыцкай кемлівасці. Куды больш небяспечнымі былі людзі адукаваныя, з рацыяналізатарскай жылкай і кандыдацкім дыпломам, так званыя акадэмічныя браканьеры, у багажніках машын якіх месціліся цэлыя лабараторыі. Там былі розныя клеткі, электрычныя вуды і сеткі, самаловы, прылады розныя, у якіх Уладзік са сваёй сярэдняй адукацыяй не здольны быў і разабрацца. Адну такую клетку, ледзь не сінхрафазатрон, ён знайшоў ля Белічы. Зноў пазваніў у райцэнтр паляўніцтвазнаўцу. На гэты раз той прыехаў у вёску, зацікавіла яго, пэўна, незвычайная клетка. Але каб дапетрыць, што ў ёй і да чаго, не хапіла і яго вышэйшай адукацыі. Ён павёз мудрагелістую клетку ў горад.