Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

— Ой, яно яшчэ думае. Сына падстрэляць, а яно разам з каровамі цяліцца будзе. Сама дагледжу кароў тваіх, збірайся.

— Я думаю,— сказаў бацька.— Я збіраюся, але думаю. Тры стрэльбы супраць двух чалавек і на вайне занадта. Каго яшчэ клікнуць?

Паклікалі Вовіка-алкаголіка, таму што ён жыў у суседзях і малады, здаровы быў. I Вовік, на здзіўленне, адразу ж згадзіўся:

— Падлы, нашых баброў забіваюць. Ды я ж іх як жаб тых параздзіраю.— Утрох яны падышлі да бабрынай хаткі, ля якой Уладзік бачыў матацыкл, але цяпер там нікога не было, нават таго старога бабра, што ў адзіноце корпаўся пад берагам.

— Паспелі кончыць,— сказаў Уладзік,— пойдзем да другіх хатак, калі яны ўжо тут круцяцца, то й будуць круціцца, нікуды не дзенуцца.

I яны абышлі ўсю рэчку, праверылі ўсе шэсцьдзесят бабрыных хатак. Амаль усе шэсцьдзесят былі разбураны, зруйнаваны. Ужо недзе вясною толькі Уладзік падлічыў, што са ста пяцідзесяці баброў засталося трыццаць. А ў тую ноч яны нікога з людзей, ні мясцовых, ні чужынцаў, на рэчцы не сустрэлі. Раніцай Уладзік пазваніў у раён паляўніцтвазнаўцу. Той абяцаў к абеду быць у вёсцы, праверыць усё на месцы, але так і не прыехаў ні тым днём, ні наступным, да адкрыцця палявання на качак. Чаму, Уладзік не разумее і сёння. Чалавек пастаўлены дзяржавай не толькі адстрэльваць звера, але і аберагаць яго, грошы за гэта атрымоўвае, а пальцам аб палец ударыць не хоча. Вовік-алкаголік тройчы сядзеў у турме, а не адну ноч поўзаў з ім па рэчцы, выглядаў той блакітны матацыкл. Дзед Калістрат, Кастрат, хадзіў, Лукаш-страннік ноч ці дзве не спаў, хаця ім, здавалася, якраз і не трэба нічога. Не трэба, калі для гэтага ёсць спецыяльны чалавек ад дзяржавы.

Але гэтыя начныя блуканні нічога не далі, чужынцаў, а тым больш блакітнага матацыкла каля ракі яны не сустрэлі. Сустрэлі толькі свайго, напалавіну свайго Якіма Паніхіду па мянушцы Янот. Жыў ён на другім, на польскім беразе, за рэчкаго, на хутары, адзін і ўпотай, як мядзведзь, без электрычнасці, газу, дарог і людзей. Пераехаў туды невядома з якіх мясцін, параўнальна нядаўна, гадоў шэсць-восем назад. Ніхто яго тут не ведаў, акрамя нябожчыка ўжо Мар'яна, але і той аб ім нічога не расказваў. Раз толькі пабраліся яны загрудкі ў магазіне. На Дзень Перамогі мужчыны на хуткую руку, да мітынгу яшчэ, выпілі ў магазіне бутэльку-другую. Разам з імі кульнуў шклянку гарэлкі і Якім Паніхіда. Якраз у той момант, калі ён дапіваў яе, зазірнуў у магазін Мар'ян. Убачыў Паніхіду сярод франтавікоў, схапіў яго загрудкі і пацягнуў з магазіна:

— Не месца табе, поскудзь, у такі дзень сярод людзей.Якім адбіваўся, віскацеў:

— Мала вас стралялі, не ўсіх пастралялі, нічога, прыйдуць яшчэ кітайцы...

— Прэч адсюль, паліцэйская шкура!

Ад гэтых слоў Мар'яна Якім аж завыў, злаўчыўся, ухапіў Мар'яна за палец да жоўтага пракуранымі, але моцнымі зубамі. Але Мар'ян Якіма не адпусціў, і той не расцяў зубоў да самага ганка. На ганку Мар'ян даў яшчэ Якіму выспятка, пхнуў у пыл, палец яго трымаўся на жывой нітцы, і кроў усё яшчэ лілася цурком, але Мар'ян, не зважаючы на яе, прыгразіў з ганка Якіму:

— Каб духу твайго тут не было. Убачу — прыдушу,што гніду.

Вярнуўся ў магазін, разам з мужыкамі выпіў таксама добрую шклянку гарэлкі. Але, колькі яны яго ні распытвалі, нічога пра Паніхіду не расказаў. Такім чынам, быў той паліцэйскім ці не, хто ведае. Але чалавек гэта быў нядобры, памаўзлівы. Браканьер — і кляйма няма куды ставіць. А ўвесь рыбнагляд — таварышы яго. Хутар Паніхіды стаяў наводшыбе, кіламетры за два ад вёскі, хата вокнамі на рэчку. А да самай хаты падыходзіла старыца. У той старыцы ля хаты рыбнагляд, наязджаючы сюды, хаваў сваю лодку. Самагонка ў Паніхіды мелася заўсёды і адразу ж выстаўлялася на стол. А стол каля акна. А з акна ўся рэчка як на далоні. Хто з сяльчан кіраваўся на рыбу, не мог мінуць гэтых вокан. Рыбнагляду заставалася толькі піць і чакаць, калі будуць вяртацца рыбакі. Калі яны ўжо будуць ехаць з уловам. I тут табе на месцы акт, штраф, канфіскацыя сетак, а то і матора. Усё, канечне, правільна, усё па закону, вышэй закону не скочыш. Але вяскоўцаў заядала іншае: у каго атабарыўся рыбнагляд, дзе базу зрабіў сабе, з кім стакаліся ўлада і закон. З надыходам вясны Паніхіда так застаўляў сваю старыцу сеткамі, што казюрцы не праскочыць. Не менш пятнаццаці сетак. А чые ж яны, Паніхіды, ён іх вязаў, ён іх купляў? Як бы не так. Усёй вёскі то былі сеткі, канфіскаваныя рыбнаглядам. Пад чужым маторам і лодка яго хадзіла. Калі не піў з рыбнаглядам, дняваў і начаваў на зарэчных азёрах. Не тоячыся ставіў сеткі і жакі. I асцерагаўся не ўлады, не закону, а вяскоўцаў сваіх, каб не паздымалі яго сетак. Так з вясны і да восені сцярог свае сеткі, укрыўшы твар мехам, пасопваў у гэты мех, за што і атрымаў мянушку Янот.