Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

— Ой, што ж гэта такое,— пляснула ў далоні жанчына, не адводзячы вачэй ад зубра і дзядоў.— Ды ён жа нас дадому не пусце.

— А мы ціхенька, мама, ціхенька,— тоненька, заходзячыся ад радасці, сказала дзевачка.— Мы бачком,бачком.

— Вой, не, прыпёр жа яго чорт рагаты і сам рагаты.

— Не трэба так, не трэба так,— тоненькім, ломкім галаском працягвала радавацца дзевачка.— Пачуе, не просціць.

— Я яму пачую, я яму не прашчу. Я яму вось зараз хусткаю па вачах,— жанчына разматала, скінула з галавы хустку і, размахваючы гэтай хусткай, зусім разгубілася, павярнулася да мужчыны: — Вой, міленькі, вой, добранькі, а мо вы нас праведзяце ці правезяце на сваёй машыне. Мо ён нас з вамі не кране...

Але мужчына як і не чуў, як яго ўпрошваюць і моляць, стаяў, пазіраў на зубра, як цэліўся ў яго з ружжа. I Сноўдала цемечкам, незарослым, свабодным ад косткі макавым зернем, адчуў гэтую нацэленасць вадзяністых сонных вачэй, якія раптоўна ўзбліскам маланак знайшлі, скрыжаваліся на гэтай яго неабароненасці, неахаванасці. Але раззлавацца не паспеў. Мужчына кінуўся да машыны, адчыніў яе, ускалыхнуў, узняў усю сваім грузным непаваротлівым целам, схаваўся ўвесь у машыне, выпхнуўшы вонкі толькі нецярплівы тоўсты азадак. Калі ж ён нарэшце выкалупаўся з машыны і тварам зноў павярнуўся да звора, на раскрытых далонях яго выцягнутых перад сабою рук ляжала па яблыку, крамянаму, наліўному. I, трымаючы гэтыя яблыкі, дар дрэў, на раскрытых пульхных далонях, ён не спяшаючыся пакрочыў насустрач зубру.

Сноўдала пераступіў з нагі на нагу, таксама гатовы крочыць насустрач яму, але мужчына папрасіў:

— Не трэба, стой на месцы. Будзь каля дзядоў.Сноўдала дачакаўся яго каля дзядоў. Спакойна і з годнасцю прыняў яблыкі з далоняў чалавека, нібыта ўсё жыццё еў вось так, з рук чалавека і толькі яблыкі, прыняў, хаця ўсё ў ім было напята і дрыжала ад напругі і жадання скалупнуць, кулянуць гэты жывы скураны мех на дзвюх нагах, у якім таксама ўсё было напята, насцярожана, трымцела і пазвоньвала. Але Сноўдала ўпусціў імгненне, калі гэта можна было зрабіць, у наступнае ж імгненне іх напятасць, напружанасць і трымценне сутыкнуліся, зліліся, сышліся дзве пары вачэй, прасвяціліся, праясніліся да донца. I на тым донцы і ў чалавека, і ў звера не было нічога, акрамя дабрыні, жадання адарыць і прыняць дар. Хаця Сноўдала і не вельмі ведаў, чым яго адорваюць, ніколі яблыкаў не еў. Але ад іх сыходзіў такі прывабны і спакойны пах, пах зямлі і сонца, што ён не паспеў занепакоіцца і ўстрывожыцца. Языком, які здаўся чалавеку вельмі маленькім, амаль што дзіцячым, Сноўдала злізнуў з рукі чалавека спачатку адзін яблык, рот у яго быў таксама маленькі, і цалкам яблык у роце не памесціўся. I Сноўдала акуратна раскусіў яго, на далонь чалавека пры гэтым не капнула ні кроплі сліны і соку, пражаваў адну палавінку, зняў другую, вызваліў цалкам руку, сунуўся мысаю да цэлага яблыка. Тут чалавек злёгку замітусіўся, зацерабіў нікеляваныя і лакіраваныя свае прычындалы, што віселі ў яго цераз плячо і на грудзях. Сноўдала занепакоіўся, і чалавек адчуў гэта.

— Мамаша,— сказаў ён ціха, не паварочваючыся да сваіх спадарожніц, якія ўсё яшчэ стаялі на дарозе.— Мамаша, там у мяне, у машыне, яшчэ яблыкі, нясіце іх.

— Ага, бягу, трымайце мяне, а то лоб разаб'ю,— азвалася мамаша.

— Я зараз, я зараз,— аж усхліпнула, задыхнулася дзевачка, дачка яе.

— Ага, чорту на рог, так я цябе сваімі рукамі і пусціла.

— Ды ён дамашні, ручны. А тут такі кадр, дзяды і звер,— у голасе мужчыны было ўжо нецярпенне.

— Дзяды і звер... Воўк таксама свойскі, пакуль авечку свяжуе.

— Ды не бойцеся. Вы ж дзержыце карову, галоўнае спакойствіе.

— Я спакойная, я спакойная, і ліха мяне не возьме, калі толькі я яго не крану. Пайшлі, дочка, пайшлі... Зверу звярынае, чалавеку чалавечае. Цьфу, свет перавярнуўся.

Жанчына асмялела, таму што каля яе ўжо былі людзі. Людзі і машыны, якіх усё большала і большала, тоўпіліся і грудзіліся на бетонцы. Ужо даўно развіднела, пачаўся рабочы дзень, і шмат у каго, хто апынуўся на тую пару каля помніка дзядам, ён пачынаўся з дзіва, цуду. I вадзіцелі, і пасажыры спяшаліся паглядзець на гэтае дзіва, а калі можна, то і памацаць яго рукамі. Людзі палавінілі свой наедак, загорнутыя ў газету сняданкі і абеды, неслі зверу ўсё, што ў іх было: яблыкі, хлеб, каўбасу, сала. Сноўдалу ўжо раздражняла гэтая чалавечая мітуслівая добразычлівасць. Ён перабіраў ужо, адмаўляўся ад усяго мяснога, цягнуўся да яблыкаў, заядаў іх хлебам. Ішоў праз людскі натоўп, прагнучы ўжо не наесціся, а як-небудзь выдрацца, прабіцца праз гэты частакол дакучліва працягнутых да яго з міласцінаю рук. I тыя двое, што моўчкі застылі ў камені і нічога не падавалі і не працягвалі, здаваліся яму лепшымі сярод людзей. Лепшымі былі жанчына і дзевачка, якія прайшлі ўжо, зніклі, згубіліся са сваім хлебам на прасёлачнай дарозе. I ён бы, канечне, адвярнуўся ад гэтых працягнутых да яго рук і скіраваў следам за імі. Але яму трэба было зусім у другі бок. Трэба было неяк перабрысці бетонку і ступіць у лес, схавацца ў лесе і красціся лесам. Можна было ісці і бетонкай, ёю якраз і трэба было брацца. Іменна пад каменем, ён адчуваў, і схавана была яго сцежка. Людзі ведалі, што адзяваць у камень, куды класці бетон, дзе пракладваць свае дарогі. Там, дзе ўжо ступала чыясьці нага. А тут спрадвеку вілася іх зубрыная сцежка, між гразкіх балот, непраходнай багны, лясных завалаў, дзе і крумкач не пралятаў, яны перабрыдалі рэчку, выходзілі на зары з вады, як з падання, аб гэтым потым і складалі паданні. Паданні і дзівосныя казкі, як яны ішлі па зямлі след у след, і самы вялікі туман быў ім толькі да каленяў. I зямля скаланалася ад іх нехапатлівай хады, здавалася, што гэта сама зямля кранулася ў дарогу ці сабрала іх у гэтую дарогу, рассунуліся, разамкнуліся балотныя лясныя чарназёмы і падзолы, агаліліся векавыя карані дрэў. Гэтыя карані пастрасалі з сябе вільготны пясок, пахісталіся, пакалыхаліся, абярнуліся зубрамі і рушылі ў дарогу. I тыя з зуброў, якія хоць раз прайшлі гэтаю дарогай, Сноўдала чуў, былі сёння незадаволены ім, яго пакорлівасцю, а мо і крыхаборствам. Не было такога ў звярыным родзе. I не для таго яго выпраўлялі ў дарогу, каб ён збіраў міласціну.