Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

Толькі б вытрымаць першы ўдар, толькі б не страціць адразу прытомнасць, толькі б не выключыцца адразу, думаў Уладзік, лежачы ў густой і знямоглай ад пахаў траве. Калі ён вытрымае адно толькі імгненне, самае жахлівае, калі падміргне яму чырванню неба, а ён не заплюшчыць вачэй, не дазволіць агарнуць сябе страху, што выспеліўся ўжо ў ім, ён застанецца, ён будзе. А калі, калі... Прагрымеў першы гром, не асвятліўшы чамусьці неба маланкаю, пакаціўся і загруз далёка яшчэ ад яго, дзесьці над вёскай. Павеяла ў твар колкім і пругкім ветрыкам. Зараджаны тым далёкім громам і нябачнай маланкай, нібы навальніца абмацала яго твар, Уладзік ад дотыку гэтых яго шчупальцаў толькі злёгку прымружыў вочы, але не засляпіў іх, прыкрыў рукамі, імкнучыся рукамі абараніць і голае горла, бы навальніца магла задушыць яго. Абараніў горла і спахапіўся, зразумеўшы, што ён увесь голы. Голы перад навальніцай. I Уладзіку стала горача і сорамна ад думкі, што ён можа так і застацца голым. Кончыцца навальніца, кінуцца людзі шукаць яго і каля акрыялай пасля дажджу, высокай і не такой ужо духмянай травы знойдуць яго голым, без штаноў і сарочкі. I людзям будзе сорамна за яго. Уладзік хапатліва ўзняўся на ногі і пачаў апранацца. Апранаючы сарочку, прапусціў першы сапраўдны ўдар грому і першую маланку, адчуў, убачыў іх не слыхам і зрокам, а схіленай да зямлі галавой, цемечкам. На галаве, на цемечку яго, як трэцяе вока прарэзалася, і яно прыняло, зрабіла больш мяккім той грымотны выбух і пражэрлівы агонь, ад якога ён павінен быў, Уладзік ведаў гэта, аслепнуць і аглухнуць. А дзякуючы таму трэцяму літасціваму воку ён здолеў перапусціць праз сябе гром і маланку. Нават прасачыў, як яны, выгінаючыся, папаўзлі ад яго па сырой, прыхопленай ужо дажджом, што набег з-за спіны, зямлі ў старыцу, сканалі ў старыцы, абярнуліся чырвоным гадам. Вада забулькацела, засыкала, прыняўшы ў сваё лона таго гада, і гад засыкаў, раз'ятрыўся, бы апёкся аб ваду, папоўз па ёй, пашыўся ў сухі лазовы куст, што стаяў на адзіноце, каля якога нядаўна Уладзік лавіў акунёў. Куст пыхнуў сінім полымем, якое адразу ж патухла. Патухла так хутка, што Уладзік нават і не ўцяміў, было яно ці не.

Ён не баяўся больш навальніцы, хаця яна толькі-толькі ўбіралася ў сілу. Маланкі паласавалі неба не затухаючы, і гром грымеў не перарываючыся. Але ў тых грымотах і няспынным блісканні Уладзік, ужо апрануты, бачыў нейкую цацачную гульню, як бы тэлевайну, калі на экране спрэс сполахі агню, распаленыя хобаты гармат, гром такі, што посуд звініць, а ніхто не падае, ніхто не памірае, бацька з маткаю мружаць вочы, угінаюцца, памяншаюць гук, а ён, Уладзік, можа глядзець і слухаць, яму хоць бы што. Хоць бы што было і цяпер раскацістае грукаценне навальніцы. Праўда, іншым разам ён яшчэ мімаволі ўгінаўся, але гэта калі грукат грому быў асабліва моцны і кароткі, хлёсткі, як хто сцёбаў перад самым яго носам бізуном. I тады Уладзік разумеў, што гэты ўдар трапіў у цэль, маланка асядлала хату ці дуб і дзярэ іх сталёвымі сваімі кіпцюрамі. Але ён не верыў, што маланка патрапіць у яго, ён жа ўтаймаваў навальніцу, што выспела ў ім, не дазволіў узарваць сябе толькі што, не дазволіць і далей. «Ну, нічога, нічога, Уладзік, пачакай паміраць, мы яшчэ дадзім копаці»,— сказаў ён зноў сабе, як гаварыў раніцай. Не звяртаючы ўвагі на дождж, гром і маланку, схадзіў да старыцы, дастаў з вады торбачку, у якой білася, трапятала, чуючы навальніцу, рыба. Павесіў торбачку на спіну і пачаў выбівацца з травы да дарогі.

Дарога там вілася ўсцяж ракі, то хавалася ў змрочных сырых лагчынах, то выскоквала на высокія і стромкія ўзлобкі кручы. У яе ўпляталася шмат іншых дарог і сцежак, якія нікуды не вялі, былі пратаптаны безыменнымі рыбакамі, што ў захапленыі і азарце, не шкадуючы ног, пракладалі тыя сцежкі. Прайшоўшы ад пачатку да канца адну з іх, Уладзік хацеў перабрыдаць ужо рэчку, але змеціў свежыя сляды ад пратэктара матацыкла. Пасля навальніцы, дажджу на вільготным пяску сляды бачыліся вельмі выразна. Матацыкл прайшоў трохколавы, адзін з пратэктараў з боку каляскі быў зусім лысы, бы тут праехаў не матацыкл, а прапоўз нейкі заморскі вялізны гад. Як на гада падкалоднага, і пазіраў на той след Уладзік. Не стаў перабрыдаць рэчку, пайшоў па следзе. Але хутка ён згубіўся, знікла і дарога. I раса на траве нідзе не пазбівана, ці то дождж тут прайшоў, калі матацыкл праехаў ужо, ці то матацыкл раптам набыў крылы і паляцеў.

I дарэмна Уладзік больш як гадзіну хадзіў кругамі, шукаючы яго след.

Торбачка з рыбай на плячах прыкметна пацяжэла, перашкаджала яму ў хадзе. Пакуль не заснула рыба, трэ было несці яе дахаты. Але Уладзік, будучы ўжо каля вёскі, перайшоўшы ўсё ж рэчку ўброд, скіраваў не да хаты, а зусім у іншы ад яе бок. У бок Нівак. Калі гэта быў той матацыкл і той чалавек, каторага столькі шукаў Уладзік, ён не міне Нівак. Толькі там, на Ніўках, каля пагранічнага слупка, які ахоўваў былы камандзір заставы смаленскі мужык Трафім Трубецкі, ацалела бабрынае жыццё, бобр з бабрыхаю і чацвёра бабранят. Сёлета, праўда, трое бабранят, дзвюх- ці трохгадовых, адсяліліся. Сышлі па рэчцы далёка ўніз, кіламетры два ад вёскі. Аблюбавалі сабе пад жытло пакінутую хатку, якую хтосьці гады два ці тры назад падпаліў. Мо падпаліў яе і той, што раскатвае на трохколавым матацыкле. Хатка цалкам не згарэла, агонь знішчыў толькі стрэшку, была вялікая вада. Дым, канечне, вымусіў баброў вылезці з хаткі, дзе іх чакалі і забілі.