Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

— Не падыходзь.

I ён замёр, адчуваючы на сваім твары яе дыханне і ўжо развітваючыся з ёй. Светка разгарнула заяву і пачала рваць яе на шматкі. I шматкі тыя ўсыпалі падлогу, як снег ці навагодняя вата. I цяпер ужо Уладзік пытаў Светку:

— Ты рашыла, ты сур'ёзна?

Яна маўчала, толькі вочы яе зрабіліся раптам вільготнымі, і былі яны зялёныя. А ў Мар'яна вочы сінія, падумаў Уладзік, а ў Стэфы, Светчынай маці, карыя. «Ох, не Мар'янава ты, Светка, дачка,— сказаў ён сам сабе.— Чыя ж ты, чыя ж ты...»

— Чыя ж ты, чыя ж ты, хто ты, хто ты,— прыгаворваў ён і цяпер стоячы па самыя ноздры ў ціхай вадзе каля лазовага куста на старыцы. Так стаяць у вадзе, вытыркнуўшы на паверхню толькі вусы, ноздры і лоб, быў здольны ва ўсім сяле і, пэўна, ва ўсім белым свеце адзін толькі Уладзік. Начальнік ракі рыбаліў. З некаторай пары ён перастаў прызнаваць вуды, а тым больш жакі і сеткі. Лавіў рыбу толькі рукамі. Па-першае, няма патрэбы ні ўякой снасці, па-другое, не трэба азірацца па баках, няма чаго баяцца рыбнагляду. Рыбнагляд усё ніяк не мог вырашыць, што гэта такое лоўля рукамі — браканьерства ці спорт. Калі меркаваць па выніках, дык, здаецца, браканьерства, а па снасці, па метаду... Ну, з якой снасцю можна параўнаць рукі. А неабходна было і тэрмінова падводзіць гэтыя рукі пад нейкі артыкул ці забарону нейкую накладваць на іх. Няшчасны рыбак са сваёй вудаю мог цэлы дзень купаць у рэчцы чарвяка, а карысці ніякай. А той, хто лавіў рукамі, за паўгадзіны набіваў рыбаю торбу, канечне, гэта патрабавала асаблівага спрыту і ведання, дзе водзіцца рыба. I ў вёсцы лепшага за Уладзіка лаўца рыбы рукамі не было. Лепш за іншых ведаў ён і час, і месца, тое, дзе і калі можна так упаляваць рыбіну.

Час — макаўка лета, так званы межань, калі ўзровень вады ў рацэ самы нізкі. I тады агаляюцца кусты лазы, што растуць пры беразе, рака адыходзіць ад іх, вада добра праграецца, рыбіна, шукаючы паратунку ад спёкі, кладзецца на дно, шукае на старыцах, руслах рэк таплякі, карчы, адмерлыя ўжо і жывыя кусты лазы. I столькі яе набіваецца ў тыя кусты, карані іх, што ступіць няма дзе. Пластом ляжаць адзін на адным, жыруюць акуні, а побач з імі плоткі, а непадалёку ад акунёў і плотак, што тапляк, адно мігціць толькі бледнымі сківіцамі ў зелянкавай вадзе сыты шчупак, хаваюцца, шыюцца ў глей, зараснікі жаберу ліні і карасі. I клопат увесь — падысці да гэтай рыбы і ўзяць яе. Але гэтае ўзяць самае складанае і цяжкае. Аказваецца, рыбіне не вельмі даспадобы, каб яе бралі, ды не як-небудзь, а іменна за жабры. А браць трэба іменна за жабры, інакш ліня ці акуня з кілаграм або два не ўтрымаеш.

Уладзік браў рыбіну, асабліва ліня, і большага. Браў згодна свайму метаду, пачынаючы з хваста. Намацваў хвост і доўга з прыгаворамі, з прыцмокам песціў, лашчыў яго, як песціў і лашчыў адначасова двух добрых акунёў, угаворваў іх зараз.

— Цішэй, цішэй, дурненькі, вой, разбушаваўся, баюся я цябе. Не хочаш, уцякай, трымаць не буду.

У час рыбалкі скнарнічаць не варта, гэта Уладзік зведаў добра: за двума акунямі пагонішся, абодвух упусціш. I цяпер яму трэ было вызначыць, якая з рыбін большая: пад леваю ці пад праваю рукой. Але акуні не давалі сябе памераць, толькі ён пачынаў сунуцца рукой ад хваста да брушыны, да галавы рыбіны, яна краталася, адплывала.

— Ну, што мне з вамі рабіць,— не вытрываў, узмаліўся нарэшце Уладзік.— Былі б вы хоць трошкі меншыя...

Мучэнне адно з гэтымі акунямі, наравістыя. Але, калі б яны былі хоць крыху меншыя, Уладзік злаўчыўся б і выхапіў абодвух адразу, у кожнай руцэ па акуню. Ён паказваў ужо такі спрыт, але не такія былі акуні. Гэтыя ж, па ўсім, яшчэ і лізунчыкі. Усё б ім лашчыцца ды лашчыцца, няма таго, каб падвярнуцца да рукі жабрамі. Лоб, калі ласка, хвост, калі ласка, а жабры, як цюцька галаву, ледзь што не так, пад сябе, і скокам ад цябе.

Акуні не давалі Уладзіку ўзяць іх за жабры. Але, як заўсёды, на рацэ ён быў у гуморы: ён не столькі лавіў тых акунёў, як бавіў з імі час.

— У-цю-цю,— Уладзік злаўчыўся і цапнуў-такі акуня, але, калі выцягнуў яго з вады, гэта аказаўся не акунь, а акунёк, з сінімі, як акалелымі, што ў маленькіх хлопчыкаў на холадзе, губамі.

— Не мой,— сказаў Уладзік.— А куды дзеўся мой? Падманіў. Ну, ідзі, падшыванец, гуляй, прышлі да мяне маці.— I ён кінуў акунька зноў у ваду, прасачыў, як той, плешчучы хвастом, пабег да лазовага лісціка, схаваўся пад ім, лыпаючы, што свінчо, чырвонымі вочкамі, пазяхаючы лычыкам, што пачаў ужо акрэслівацца. Уладзік прыпаў тварам да вады, трымаючы на паверхні толькі вочы, каб бачыць акунька, шумна выдыхнуў з сябе паветра. Акунёк штопарам увінціўся ў ваду, знік у глыбіні.