— Вось так табе і трэба, маляўка,— сказаў Уладзік,— добра напужаў, больш не будзеш лезці пад руку.
Пастаяў, падумаў, ці трэба яму яшчэ рыба, ці ўжо хопіць з яго. Торбачка за плячыма была амаль поўнай. I былі ў ёй ліні, з кілаграм, а мо і больш. Ён узяў іх у жаберніку каля бабрынай нары. Хатка баброў апусцела, і ліні не баяліся заходзіць у норы, якія густа параслі лазою. I, каб узяць аднаго ліня, Уладзік патраціў з паўгадзіны. Лінь слізгацеў між лазы, як толькі падбіраўся ён да яго жабраў. Таксама добры лізунчык быў, як не мурлыкаў, не варкацеў у вадзе ад задавальнення, калі Уладзік казытаў яго заплыўшае салам чэрава. Клаўся на бок, падстаўляў гэтае чэрава, каб песцілі яго, крыўдзіўся, калі Уладзік спрабаваў схапіць яго за жабры, бурчэў, адплываючы ўбок, пускаючы за сабой сцежку сварлівых пухіроў. Па тых пухірах Уладзік кожны раз і знаходзіў яго, пакуль не прыжучыў, не тыцнуў мысаю ў твань на дне. Ушчаміўшы да твані, лёгка намацаў жабры. I лінь, якога ён выцягнуў, быў да таго мурзаты, што адмываць яго прыйшлося. Доўга разважаў, адпусціць яго ці ўзяць. I мо адпусціў бы. Але следам ішоў Анісім, а наперадзе яго Кандрат. Некаму з іх лінь гэты абавязкова б папаўся. А калі некаму, то хай лепш лезе ў яго торбу, хоць ён і пацешыў яго.
...Наогул сёння рыбалка і рыба ўсцешылі, сагрэлі Уладзіка. Ён, праўда, спазніўся з выхадам на гэтую старыцу, Кандрат з Анісімам апярэдзілі яго, але калі ёсць рыба, то мала што значыць, хто першы, хто апошні. А рыбы ў старыцу на цёплую ваду зайшло шмат, адкуль толькі. Акуні пад кустом, каля якога стаіць Уладзік, залеглі ў тры паверхі. Было б жаданне, можна мех напакаваць, і саліць, і варыць, і смажыць хопіць. Уладзік зняў з плеч торбу, прывязаў яе да набраклай, але адмерлай лазовай галіны, што вытыркалася са старыцы, і плазам кінуў сябе на ваду, нырнуў, перад вачыма адразу стала ўсё чырвоным і чорным, так густа, спрэс адна чарната і чырвань, стаялі, туліліся спіна да спіны акуні, паварушвалі зрэдку плаўнікамі.
— Акыш на вас, акыш на вас,— запрыгаворваў ён сам сабе і ўголас, выдзьмухаючы з лёгкіх паветра, пускаючы бурбалкі. Пачаў трэсці куст, масціцца ў ім, каб выгнаць з гэтага куста акунёў, што залеглі на жыроўку.— Плывіце, лайдакі, лопнеце ад тлушчу, а на беразе рыбакі вар'яцеюць, увесь магазін да апошняй бутэлькі выпілі, а цяпер вуды свае ламаюць.
Акуні, аднак, не вельмі слухаліся і зусім не баяліся яго, не спяшаліся бегчы, каб трапіць на кручок рыбаловаў-вудзільшчыкаў. Ніводзін з іх больш чым на два-тры метры не адплыў ад куста. I ўсе яны, як толькі Уладзік вынырнуў, вярнуліся і палеглі зноў на сваё ранейшае месца ў карчы.
— Ну, бог з вамі,— сказаў Уладзік, па-звярынаму атрасаючыся ад вады.— Вось вернецца Анісім ды падыдзе Кандрат, будзе вам. Не хочаце жыць, і не трэба.— Усё гэтак жа атрасаючыся, ён пабрыў да берага. На беразе зняў і выкруціў сарочку і штаны, разаслаў іх на траве, абмяў траву і лёг сам. Дурманліва пахла нябачная ў высокім канапляніку мята, пахла так, што калола ў віскі, і не адна толькі мята. Кожная травінка, кожны кусцік млява знемагалі ад пахаў, струменілі іх у ціхае і нерухомае паветра так шчодра, што нават абвялі крыху, пабляклі. Будзе дождж, будзе навальніца, уга, якая будзе навальніца, радасна падумаў Уладзік. I адразу ж радасцьтая адышла, прыхлынуў страх. Ён баяўся навальніцы, чаму, не ведаў і сам. Баяўся, і ўсё. I асабліва навальніцы каля вады, на гале ў лесе ці ў чыстым полі, калі перад вачыма толькі далячынь ці роўнядзь вады. Нараджэнне грому і маланкі здавалася яму загадкавым, недаступным розуму. Неба ўсё навідавоку, і пуста там, у небе, нікога і нічога, а рвецца ўсё і рушыцца. I вось-вось, здаецца, пачнуць валіцца на галаву камяні, а яму і схавацца няма дзе. I ўсе грамы — як у цябе пад нагамі, усе маланкі над галавой. А на галаве ў яго толькі кепачка, і тая ўжо намокла. Бегчы няма куды, і нельга бегчы, гром і маланкі толькі і цікуюць таго, хто бяжыць. I вада іх прыцягвае. Чалавек у полі і каля вады бачны здалёку, і безабаронны ён перад небам.
Трэ было як мага хутчэй адыходзіць ад вады, але далёкая яшчэ навальніца нібы паралізавала Уладзіка. Ён бачыў, як паспешліва пакінулі старыцу, так і не дайшоўшы да куста з акунямі, Кандрат з Анісімам. Хацеў крыкнуць, каб яны пачакалі яго, але не змог, адно — пасаромеўся выказаць свой страх, другое — збаяўся, што страх гэты выкліча прыпадак і наробіць ён клопату Анісіму з Кандратам. А прыпадак, выбуховая яго моц запасілася ў ім, спелілася навальніцаю, што надышла ўжо бліжэй. I Уладзік адчуваў, што сам ён кожную хвіліну можа выбухнуць громам і маланкамі. I выбух гэты можа зрабіцца апошнім для яго, таму што ён быў шчаслівы, таму што пачынаючы іменна з сённяшняга дня ён прагнуў ужо жыць. I не для сябе. Яму цяпер было дзеля каго жыць. I жыццё было ўжо дорага яму не як слепа дараваная прыродай дадзенасць, дараваная не толькі яму, а ўсяму існаму, хто мог бы адрозніваць святло ад цемры, весці адлік ад таго святла і цемры, бяздумна куляцца ў іх да той пары, пакуль канчаткова ўжо не згасне святло. А яму жыццё было дорага і тым, што ён мог з розумам патраціць яго, аддаць, ахвяраваць дзеля жыцця другога. I іменна магчымасць такой ахвяры, траты была даражэй Уладзіку, чымсьці само яго жыццё. I іменна разважаючы пра гэта, ён пайшоў сёння з хаты, гаворачы сабе: «Ну, нічога, нічога, Уладзік, пачакай яшчэ паміраць». I ішоў ён на рэчку, уступаў у лес, уваходзіў у ваду, як наваселец улазіць у новую хату. Цяпер жа над яго хатай навісла хмара, і па змрочным кавадле неба са сталёвага сэрца той хмары каваліся гартаваныя стрэлы. I стрэлы тыя былі нацэлены на яго, Уладзіка, ён адчуваў гэта, таму што горача рабілася ў грудзях, збіралася навальніца і ў яго грудзях. У ім таксама каваліся стрэлы. Стрэлы супраць стрэл. Хмары супраць хмар, гром супраць грому. Але што яго стрэлы, што яго гром у параўнанні са стрэламі і громамі нябеснымі.
Читать дальше