Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

— Даеду да вёскі, праезджая цяпер дарога?

— А гэта залежыць ад машыны,— адказаў ён мне.

— Машыну ж бачыце.

— Бачу, ды толькі на ёй не напісана, казённая яна ці свая.

— Свая,— адказаў я трохі жартам.— Да казённай яшчэ не дарос.

— Ну, тады не праедзеш. На сваёй ні ў жызні не праедзеш.

Напрарочыў. Я сядзеў на кожным метры, рабіў гаць, сёк кусты, добра, што прадбачліва запасся з дому сякераю. Выграбаючы гразь з каляіны, калі машына клалася чэравам на дарогу, дамкраціў то перад, то зад, падсоўваў пад калёсы рознае ламачча і бярвенне. Але сваім ходам дапоўз толькі да Курскай дугі. А далей была вада, мора разліванае. Вылез, прайшоўся, правяраючы каляю, здаецца, як кажуць, тупкая, пясок пад вадой, цвёрда. Трохі чакаў, мо падскочыць які трактарок, падстрахуе. Але так нічога і не дачакаўся — махнуў рукой: што будзе, тое будзе. Праехаў метраў з дваццаць, і ў салон праз шчыліны зацурчэла вада, заліла, пэўна, і матор, ён заглух. Яшчэ метраў дзесяць я выцягнуў на запальванні. А далей не дапамагло ўжо і запальванне, пэўна, пасадзіў акумулятар. Салон быў поўны вады. Я сядзеў у ім — як певень на седале. Вакол мяне плавалі гасцінцы, што вёз з горада ў вёску: тарты, боханы белага і чорнага хлеба, крупы. Я ўратаваў толькі тарты і хлеб, а на крупы плюнуў. Мне абрыдла раптам усё, не было сілы і пальцам нават варухнуць, не было жадання вылазіць з машыны. Ды, па праўдзе кажучы, вылезці немагчыма. Адчыні толькі дзверцы, і вада хлыне патокам. А боты ў мяне хаця і гумовыя, але кароткія, не вясковага крою і ладу. I, абыякавы да ўсяго, я сядзеў і слухаў, як скварчыць, сочыцца праз машынныя шчыліны вада, глядзеў скрозь лабавое шкло на пустую дарогу — як глядзяць з акна сваёй хаты на тую дарогу ці на вуліцу, прыладзіўшыся пад абразамі, вясковыя старыя. Чаго я чакаў, на што спадзяваўся. Цуду, пэўна, чакаў, дзіва. I яно аб'явілася мне ў вобразе і абліччы старэйшага Місцюковага сына, трактарыста. Ён падагнаў трактар амаль ушчыльную да радыятара маёй машыны, мне нават здалося, што трактар падамне машыну, сплюшчыць яе і мяне заадно ўжо. Місцюкоў жа сын добра мяне ведаў, колькі разоў бачыліся, хаця ніколі не сказалі адзін аднаму благога слова, добрага таксама не сказалі. I нічога добрага я не мог ад яго чакаць. Ён першы загаварыў са мной, затармазіў трактар і скочыў з кабіны ў ваду, якая ахапіла вышэй за халявы кірзавых ботаў яго ногі.

— Трос ёсць? — спытаў ён адразу, не трацячы час на пазнаванне.

Трос ляжаў у мяне ў багажніку, я пацягнуўся ўжо да ручкі дзверцаў, каб выйсці з машыны і адчыніць багажнік.

— Сядзі,— перапыніў ён мяне. Працягнуў у акно руку, і я падаў яму ключы. Ён сам узяў трос з багажніка, сам пачапіў адным канцом на крук трактара, а з другім ён валтузіўся даволі доўга. У маёй машыне не было крука для буксіроўкі. I, каб завесці трос, трэба было памаракаваць, мо і ў ваду лезці — а значыць, і вымакнуць. А гэтага я не мог дапусціць. Не мог дапусціць, каб з-за мяне і маёй машыны мучыўся іменна сын Місцюка, і зноў памкнуўся да ручкі, каб адчыніць дзверцы.

— Сядзі ўжо,— амаль што загадаў цяпер ён мне. Мо б я і паслухаўся яго, але гэтае яго маленькае «ўжо» выкінула мяне з машыны.

— Ну і дурань,— ацаніў і ўхваліў мой подзвіг, скоса зірнуўшы толькі на мяне, як на штосьці сапраўды бязглуздае і не вартае ўвагі і іншых слоў. I разам з цёкам халоднай вады, што хлынула зверху халяў маіх кароткіх ботаў, я зразумеў гэтае сваё глупства, адчуў сябе няёмка перад ім. I пачуццё няёмкасці не адыходзіла ад мяне ўсю дарогу, што засталася да вёскі, пакуль цягнуўся следам за трактарам на буксіры. I буксіраваў мяне сын Місцюка. Таго самага Місцюка, які ссёк маю яблыню, піў бярозавік з маёй бярозы, залез у маю хату, заняў яе. I я павінен быў ненавідзець яго. Ён вораг мой, з якога боку ні падыходзь. Але дзіўная справа, я не знаходзіў у сабе ні варожасці да яго, ні нянавісці. Больш таго, я спрабаваў апраўдаць яго. Што гэта, як растлумачыць мне сабе. Ці ў мяне вельмі кароткая памяць? Так жа можна дакаціцца і да сваяцтва з Місцюком. Забягаючы крыху наперад, я павінен прызнацца, што я сёння блізкі да таго, каб парадніцца з Місцюком. Мой сын і малодшая дачка Місцюка дружаць, праводзяць разам вечары, сустракаюць поўнач на лавачцы каля разбуранага дзетдомаўскага ганка. Занадта ж літаратурны сюжэт, ці не праўда? Я пракручваю яго ў галаве, ведаю, што ён немагчымы для мяне ў літаратуры: магу пісаць, магу не пісаць, але пісаць не буду. Але гэта тое, што тычыцца літаратуры, а як у жыцці? Што і як я павінен сказаць сыну. Забараніць сустракацца з любай яму дзяўчынай. Але чаму, чаму я павінен умешвацца ў яго жыццё, ламаць яго. Хаця, згодна логіцы, павінен.