Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

— Глядзі, глядзі, Уладзік, якая я ўжо старая.

Ён памкнуўся нешта адказаць ёй, пэўна, не згаджаючыся, але яна не дала яму і слова вымавіць.

— Не трэба. Праўду на сяле кажуць. Перастарка, ялаўка. Нікуды ад праўды не схаваешся.

— Што мне, Света, да таго, што і хто языком менціць.

— Выходзіць, табе без розніцы, што пра мяне гавораць,— яна крышку пацвельвала яго, каб перавесці гаворку на іншае, не такое балючае ёй, больш лёгкае, смешнае, звесці на нішто, як гэта было і раней, калі яны сустракаліся і перакідваліся слоўцам у клубе ці на вуліцы. Але, як ні дзіўна, жартаваць на людзях куды лягчэй, чымсьці вось так: плячо ў плячо, вока ў вока. Не пакідала, не адыходзіла тое галоўнае, што мучыла яе з таго часу, як Светка пачала разумець сябе. Але яна не здавалася таму галоўнаму, працягвала жартам пацвельваць Уладзіка:

— Гэта ж ты на спатканне да мяне прыйшоў, Уладзічак. Першае наша з табой спатканне. I я сама прызначыла яго. Што ты на гэта скажаш мне, Уладзічак, як цяпер будзеш адносіцца да мяне? I маці ж твая ведае...

— Што ведае маці?

— А ты не прытварайся. Маці твая звесці нас хоча.Я цераз яе і спатканне табе прызначыла, няўжо яна табе не сказала, што я чакаю цябе тут.

— Я ад самай раніцы не заходзіў да сябе дамоў.

— Як не заходзіў? А мяне як ты тут знайшоў?

— Я пачуў цябе. I ўбачыў. Здалёку яшчэ, з Нівак.

— Не мог ты мяне з Нівак убачыць, не трэба, Уладзік, хлусіць. Гэта ж больш кіламетра.

— Убачыў. Я нікому пра гэта не гаварыў. Маці з бацькам не ведаюць. Табе першай скажу. Я ў цемры, ноччу, лепш, чым удзень, бачу.

— Як гэта ноччу ты бачыш, у цемры? — Светка не паверыла яму.

— А як і ўдзень — усё ясна. I больш нават.

— Што ж больш?

— Больш, чым ты думаеш, што на душы ў цябе, бачу.

— Што ж у мяне на душы? — Светка ўсё яшчэ не верыла яму.

— Вось ты зараз смяешся, а на душы ў цябе ноч. Баліць душа,— сказаў Уладзік, патупіўшыся і з болем, нібы гэты боль быў і ў ім, не даваў яму ўзняць на Светку вочы.— I з самага пачатку ты з болем тут стаіш. Святло ад цябе сыходзіць цьмянае. Была хвілінка, ты ўзрадавалася, на бярозы на тым баку глядзела, яны свяціліся, зіхацелі. Над кожнай як зарыва светлае, і над табою таксама зарыва. Вось я і пайшоў на яго і выйшаў на цябе. I не трэба, Светка, не трэба так. Дай мне руку, хай гэта цяжкае, цёмнае адыдзе ад цябе, перальецца ў мяне, а я яго ў ваду. Во бачыш, я другую сваю руку ў ваду апусціў. Хай сплыве вадой. На дно яго, у рэчку.

Светка спалохалася, выхапіла сваю руку з рукі Уладзіка. Цяпер яна верыла яму і баялася яго. Паверыла і пачала баяцца, адчуўшы яго руку, сухую і як з іскрамі, нібы электрычнасць бегла па ёй, плавіла яе цела, дзерла яго, як дзярэ адзенне і скуру калючы дрот, дзярэ да крыві, да голага і непрыгожага раздзірана-чырвонага мяса, ад аднаго выгляду якога і сорамна, і балюча, і шкада якога. I Светка зараз саромелася таго, што было ў яе на душы. Не хацела яна нікога пускаць да сябе ў душу, таму што сапраўды было там шмат чаго цёмнага і жахлівага, што жахала нават саму яе. I яна выплёсквала гэтае жахлівае, біла ім наводмаш Уладзіка, імкнучыся такім чынам схаваць ад яго тое, што ён не паспеў адчудь праз яе руку. Хай чуе ўсё ад яе, а не падслухоўвае:

— Ну і што, ну і што, чыя дачка я і ад каго — ад немца, японца, папуаса. Каму, акрамя мяне, якая справа, каму якая справа. Усё роўна ж я ёсць. Ёсць і буду, калі ўжо з'явілася па волі каго-небудзь ці насуперак той волі на свет... Як там са светам і святлом яго, якое зарыва, святло над маёй галавою, Уладзічак. Чорнае яно. А негра табе не даводзілася бачыць? Як ён у цемры, свеціцца ці, што галавешка, чорны. Я ж нікога, ты чуеш, нікога не прасіла, каб нараджалі мяне. Не прасілася я на свет, а вывелі, завялі, як заводзяць парсюка. Завялі, стварылі, дык дайце ж жыць, хаця б так, як таму чарвяку, як машынам сваім даяце. Беражэце і пестуеце чарвяка, машыну, прызнаяце, дык прызнайце і мяне. Ты начамі не спіш, я ведаю, баброў табе шкада, і ўсе вакол баброў, птушак, звяроў шкадуюць. Дык пашкадуйце і мяне. Хаця плявала я на ваша шкадаванне і тваё, Уладзічак, плявала і лічна на цябе. I ідзі, Уладзік, ідзі. Да школы ідзі, там усе светлыя і вясёлыя. Гэта першае і апошняе наша з табой спатканне. А я ноччу пасля сустрэчы з табой Вовіка-алкаголіка пушчу. Адчыню яму акно. Ён даўно просіцца. Вось гэта будзе пара. Абодва чорныя, без пробліску, я ад немца, а ён сам дурань, зялёны ад гарэлкі. Я чорная, ён зялёны...

— Ты не чорная. Ты зараз ужо не чорная. Калі б ты толькі ведала, як ты зараз свецішся, калі б ты толькі бачыла сябе...