Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

— Кепска, Светка, вясна, б'юць яго прыпадкі,— угрэлася, пэўна, каля печы, падала голас Лізавета.— А ты да яго ішла ці да мяне? Мо што па рабоце да яго?

— Па рабоце,— схлусіла Светка.— Шукаю яго па рабоце.

— Вой, божухна ты мой, а ён і не ведае, і не ведае,што ты прыйшла. Я збегаю пашукаю.

— Не трэба, цётка Лізавета, не трэба... Вы самі яму лепш скажыце, каб ён не хадзіў за мной, не трэба.

— Я скажу, я зараз паклічу,— як і не чула яе Лізавета.— От ужо рады будзе, от рады. А ты схлусі яму, Светачка, схлусі, што да яго прыходзіла. Я збегаю паклічу, ён дзесь на рэчцы. Мне, мамо, гаворыць сярод вады лепш, вада добрая. I ты будзь добрай яму, схлусі яму. Мо тадыі да вады яму не трэба будзе хадзіць. А то так баліць маё сэрца, так баліць, дзе ён і што сярод той вады. Палезе яшчэ і захлынецца...

— Не магу я, цётка Лізавета, хлусіць,— перапыніла Уладзікаву маці Светка.— Ды тут такая справа, што хлусіць нельга.

— Вох, і тут ты правая.— Уладзікава маці падышла да Светкі, абняла яе.— А што нам з табою рабіць, Светка? Быў бы ён здаровы, і я б з табой гаварыла інакш.

— А мо і не сталі б вы тады са мною гаварыць.

— Мо і так, мо і тут ты правая, дзіця маё. Усё ты разумееш.— Лізавета падсела к сталу насупраць Светкі, паспрабавала зазірнуць ёй у вочы, жаласліва так, як пабіты сабака. Светка адвяла вочы, бы таксама нашкодзіла, потым усё ж перамагла сябе, не хаваючыся зірнула ў вочы Лізавеце. I тая зразумела, што ў тым яе позірку. Паклала сваю руку з кароткімі пальцамі, у чорных трэшчынах, ад зямлі, работы, на руку Светкі, захітала галавою.

— Не трэба, не трэба, дзеванька, і я не буду. Не буду.— Вочы Лізаветы пачырванелі, наліліся вільгаццю, але волі слязам яна не дала.— Ты зразумей толькі мяне. Маці я, маці... А мо ўсё ж, Светачка, бяда на бяду, ліха на ліха — яно іншым разам і на шчасце абарачаецца... Не буду, не буду,— прыкмеціўшы, як здрыганулася рука Светкі, спыніла сябе Лізавета.

Светка ўстала і пайшла к парогу. I ўжо на парозе, убачыўшы, як заходзіцца, нема, бязгучна плача маці Уладзіка, наперакор сэрцу, якое падказвала ёй, што гэта лішняе ўжо, сказала:

— А ўсё ж перадайце яму, цётка Лізавета, я буду чакаць яго вечарам каля лодак.

Вымавіць імя Уладзіка яна не здолела. Але абяцанне сваё чакаць яго каля лодак стрымала. Скіравала да іх адразу, не заходзячы ў хату, каб хоць пераапрануцца. Навошта ішла туды, і сама не ведала, навошта панаджвала, абнадзейвала. I не толькі яго, Уладзіка, абнадзейвала, але і сябе, сапраўды, надзея — маці дурных.

Лямантавалі жабы, білі ў вушы, нібы ўвесці нешта хацелі ёй. Свяціла поўня, вялізная, жоўтая дзірка ў небе, уваход ці выйсце кудысьці. I здавалася, бы з той дзіркі і сыходзяць жабіны лямант, песня і стогн, заклік і перасцярога. Хто заклікае, хто і ад чаго перасцерагае: не паддацца прывабнаму ў цемры голасу вады, ракі, уласнаму жаданню сесці ў лодку, адпіхнуцца ад берага і пусціць лодку за плынню, як птушку выпусціць на волю. I лодка пад месячным святлом, у абдымках прытопленых вадою кустоў лазы, шыракалістых белых і жоўтых гарлачыкаў, падобных на птушак, качак, гусей, чаек, якія, здаецца, страцілі ўначы крылы, але захавалі здольнасць і імкненне рухацца, рухацца туды, у невядомае, па гарбатай спіне вады, сярод цемры, як па небе. Туды, дзе бачны прасвет, дзе на лукавіне ракі светлаю плямай бялее бярозавы гай, які ўжо даўно прываблівае Светку, дзе б хацела яна апынуцца сёння ўначы і куды яна баіцца зайсці. Баіцца застацца сам-насам, а яшчэ больш — разам з Уладзікам. Вельмі ж нясцерпна і млява пахне вясной бярозавы ліст, якога толькі што выгнаў з клейкай пупышкі салодкі бярозавік, што ўсю доўгую зімку запасіўся ў бярозе, гусцеў, хмеліўся, блукаючы ў каранях, у нетрах зямлі, чакаючы сонечнага цяпла і сонечнага промня, дачакаўшыся, радасна пабег па ствале ў крону і прымусіў выбухнуць пупышку з зялёным і духмяным лістом.

Нячутна, нібы крадучыся, падышоў Уладзік, як і не ішоў, а вырас тут з цемры, ноч вырасціла яго, як вырошчвае той жа ліст на бярозе, траву. Вымаляваўся сярод лодак, кустоў, пазначыўся ценем у вадзе і, не дайшоўшы да Светкі, спыніўся.

— Чаго, Уладзічак, не падыходзіш бліжэй? — спытала Светка.

— А я не ведаю, ці варта бліжэй і як бліжэй.

— Я вось таксама не ведаю, Уладзік. Пытаю сябе і не чую адказу. А ты мне што адкажаш?

— То памаўчымо мо лепш, сядзем і паслухаем адно аднэго.— I Уладзік ступіў да яе, узяў за руку, прымусіў залезці ў лодку. Яны селі на карме. У лодцы сярод вады было больш светла, чымсьці на беразе. I Светка на нейкую хвіліну адчула шкадаванне, што прыйшла ў будзённым, не пераапранулася. Але толькі на хвіліну, пакуль абцягвала сукенку, хавала калені, жыло ў ёй адчуванне апраткі. А як толькі Уладзік прыхіліўся да яе плячом, адразу ж ацверазела. Было яно гарачым, тое плячо. I гарачкавасць тая была і ў ёй. Яна зачарпнула даланёю вады, асвяжыла, памыла твар, павярнулася тварам да месячнага святла: