Віктар Казько - Хроніка дзетдомаўскага саду

— Яблычак штосьці хочацца...А тыя ўспрынялі ўсё сур'ёзна:

— Зараз прынясём.

I прынеслі поўныя запазухі. Елі ўсе разам, сямёра, елі і пахвальвалі, асабліва Таня з Маняй:

— Ну, хлопцы, малайцы. I ў каго толькі такія яблыкісмачныя?

— Ведаем і не скажам,— да той пары, пакуль не з'елі ўсе яблыкі, трымалі хлопцы ў сакрэце, чый сад латашылі. А як з'елі, спыталі ў Тань-Мань:

— То праўда былі смачныя яблыкі?

— Ой, хлопчыкі, лепшых не бывае.

— Ведалі, да каго ў сад лезці.

— Да каго ж, хлопчыкі?

— А ў старога Лукаша, у вашага бацькі такі ж дабрачы сад. Добрыя ў вас, дзеўкі, яблыкі. I мы на развод пакінулі, яшчэ раз залезці можна.

— Во мічурынцы,— толькі і знайшлі што сказаць блізняты. I трохі пазней ужо: — То мо яшчэ раз, мічурынцы, злётаеце па яблыкі?

— Злётаем, толькі цяпер усе разам, і вы з намі. Мы ўсе ж тут мічурынцы.

I, нічога не гаворачы, па-зладзейску, усе сямёра яны і рушылі ў Лукашоў сад, абабралі чыста дзве раннія яблыні. А калі надышла другая ноч, латашылі яблыкі ў Калістратавым садзе, потым у Місцюкоў — па чарзе ў кожнага, хто ўваходзіў у мічурынскую кампанію. I былі тыя яблыкі, што кралі яны ў саміх сябе, такія смачныя, як хто мёдам іх мазаў.

Яны ні разу не папаліся, ніхто іх не прыспеў, не злавіў на яблыні. Але ж у вёсцы канцы ў ваду схаваць немагчыма. Знайшоўся і тут такі кончык, за які ўхапіліся гаспадары, а больш гаспадыні тых садоў, што абчысцілі мічурынцы.

А былі сярод тых гаспадынь і свае следчыя, ды яшчэ якія, на тры метры пад зямлёю ўсё бачылі. Тая ж, напрыклад, Місцючыха ці Зулька-баптыстка. Цішком яны распачалі і вялі сваё следства. I ў руках, і на языку кожнай быў ужо кончык, пацягнуўшы які можна было разблытаць увесь клубок.

— Мічурынцы, то мічурынцы арудуюць, сады абдзіраюць,— сцвярджалі яны, ведучы сваё следства. Але трэба адзначыць, што гэтаму іх следству шкодзіла адукаванасць некаторых вяскоўцаў. Вовік-алкаголік, напрыклад,быў прынцыпова нязгодны з Зулькаю-баптысткаю:

— Мічурынцы — гэта тыя, што садзяць яблыні,— аспрэчваў ён Зульку.— Вось пасадзіў чалавек яблыньку, дачакаўся яблык — гэта Мічурын. А ўсе астатнія не, не мічурынцы, а наадварот.

— А хто ж яны тады наадварот,— не давала яму веры Зулька.— Садзіць чалавек яблыню, значыцца, любіць яблыкі. Значыцца, ён Мічурын, так?

— Так,— вымушаны быў пагадзіцца Вовік.

— А сарваў чалавек яблык, украў яблык,— ужо радавалася сваёй перамозе Зулька,— значыцца, таксама любіць прыроду і яблыкі. Значыцца, таксама Мічурын.

Але ж і Вовік-алкаголік быў не такі просты, памяць меў добрую:

— Мічурын, папуаска ты дзеравенская, жыў даўно іпамёр даўно. Іванам, калі хочаш ведаць, яго звалі. I не з нашых ён краёў.

— А я табе дакажу, што з нашых. Нашы арудуюць па садах, мясцовыя мічурынцы.

I ў той дзень ці, праўдзівей кажучы, ноч, калі з гародчыкаў у вёсцы пазнікалі ўсе кветкі, цюльпаны і макі, нарцысы і півоні, даказала. Даказала ўвогуле відавочнае, што вядома было кожнай гаспадыні: кветкі ў гародчыку абарвалі родныя ж дзеці. А крычала тая ж гаспадыня толькі таму, што так трэба было, дзеля парадку і прыліку. Жывучы ў вёсцы, пакуль тая вёска стаіць, у такой справе нельга папускацца. I хай тая вёска адрэзана ад усяго свету, ні шляхоў, ні дарог да яе, хай зачыняюцца школы, магазіны і лазні, папускацца ўсё роўна нельга. Раз папусцішся, два — і дакоцішся да непрыстойнасці. Звычай ёсць звычай, парадак парадкам.

I з хмурнымі тварамі сноўдаліся па падворках мужчыны, шыліся ў зацішак і шчыліны куры, вінавата пасыходзілі ці пазабіваліся ў свае будкі сабакі, крычалі, лаялі ўвесь белы свет, але ўжо, як вы ведаеце, дзеля прыліку толькі жанчыны. Адна Зулька крычала тае раніцы з годнасцю і веданнем справы. Яна так і скончыла следства, выкрыла, злавіла мічурынцаў, злавіла на месцы злачынства. Адна з усёй вёскі абышла, апярэдзіла нават Дуню Місцючыху, тую самую Дуню, за якою і сам чорт не ўгоніцца. Папаліся на гарачым, дастукаліся мічурынцы. Не на яблыні, дык на кветках злавіла іх за руку Зулька. Сямёра залезлі да яе ў агародчык, па цюльпанчыку ўжо і сарвалі. Зулька сядзела ў кусце бэзу і не паспела своечасова з яго выблытацца. Але калі выблыталася, злаўчылася і ўхапіла аднаго мічурынца за нагу. Той пачаў брыкацца, вырваўся і кінуўся наўцёкі следам за іншымі. Уцячы ён уцёк, але ў Зулькі застаўся трафей, чаравік, а праўдзівей, туфлік жаночы. Яна не выпусціла таго туфліка да той пары, пакуль добра не ўднела, а калі ўднела, пайшла па хатах, каб завяршыць следства, пайшла, несучы з сабой рэчавы доказ злачынства. I такая яна была радая, што нават не ведала, у якую хату кінуцца, якую з хат асвяціць сваёй радасцю. Басанож, вельмі спяшалася ўжо, прыстыла пасярод вясковай вуліцы, вырашыўшы спачатку разглядзець сляды, куды вядуць яны. Але слядоў было мноства, і ўсе каровіны. Траплялі сярод іх, пэўна, і бычыныя, але Зулька не дасягнула яшчэ такіх вышынь у крыміналістыцы, каб адрозніць бычыныя сляды ад каровіных, хаця пра кароў ведала ўсё і, канечне, не дапускала і думкі такой, што ноччу ў яе гародчык па цюльпаны лазілі каровы. Гэта ранкам, прыцемкам яшчэ калгасны пастух заблытаў усе сляды, прагнаў па вуліцы статак на пашу, дзесьці галоў пад сто. Каровы стапталі, знішчылі, схавалі сляды начных налётчыкаў. Але гэта ўсё ж не збіла з панталыку Зульку. Туфлік заставаўся ў яе, і план у галаве выспеў. I ніякай вайны для яго выспявання не спатрэбілася, як таму Кандрату, у якога заўсёды на языку, што б ні здарылася, за якую б справу ні ўзяўся: вайна план пакажа. Туфлік падказаў ёй план. I гэта нічога, што туфлік той даўно развітаўся з першай і нават з другою сваёй маладосцю, калі ён быў у некага на назе, значыцца, ёсць у яго і гаспадар, патрэбен ён у хаце, гаспадары помняць аб ім і не адмовяцца ад яго. Але першы, каго яна спытала пра туфлік, быў Вовік-алкаголік: шыбаваў зранку да магазіна і без капейчыны ў кішэні, спадзеючыся на крэдыт, шчасце і чыё-небудзь спагадлівае сэрца. Але сустрэчы з Зулькаю не ўзрадаваўся, знак быў нядобры: баба — гэта адно, другое — Зулька, а яна больш лагодная толькі вечарам, гэта Вовік ведаў, і трэцяе — нешта яна аж свеціцца ўся, упілася ў яго, учапілася за рукаў: