Генрых Далідовіч - Міг маладосці

Ён уключыў на кухні святло, памыў над вядром рукі, пераапрануўся i стомлена гупнуўся на канапу, слухаючы, як распранала сына жонка, пераапраналася сама, мылася. Не хацелася думаць, што трэба яшчэ праверыць сёння тры стосы сшыткаў, напісаць планы, пачытаць раздзел у падручніку фізікі (Логвін быў мовавед, але стараўся ведаць i іншыя навукі, бо хацеў пайсці на любы ўрок i ведаць, пра што ідзе гутарка). Хацелася б паглядзець тэлевізар ці пачытаць новы часопіс. Як хочацца пачытаць i новыя кнігі, купленыя ў мінулую паездку ў горад.

Вольга сёння нічога яму не сказала, нават не зайшла сюды, заляскала на кухні посудам. Ён паспачуваў ёй (яе гэтаксама чакалі яшчэ сшыткі, планы) i пайшоў памагчы — пачаў абіраць на вячэру бульбу.

...Падаліся яны адпачыць, паспаць некалькі гадзін позна, за поўнач, калі ўжо даўно спаў на раскладушцы іхні сын, калі паярчэлі на ўцемненым небе зоркі, калі вёска была ціхая i нерухомая, калі зрабілі ўсё, каб можна было заўтра ісці да дзяцей смела i падрыхтаваным, нешта талковае сказаць ім.

Прытуліліся адно да аднаго, адчуваючы, як зморвае стома ды прыемна падкрадаецца жаданы сон. Але адчувалі: паспяць мала, ды ўсё роўна будуць назаўтра поўныя сілы i бадзёрасці. Бо яны яшчэ маладыя, дужыя, непадуладныя стоме i непрыемнасцям.

—Коля, ты мяне хоць крышку любіш? — ціха на вуха шапнула Вольга, утульна кладучы галаву на яго руку.

—Канечне, — прашаптаў i ён.

Скажы, як любіш...

—Вельмі люблю.

—Тады добра, усё вельмі добра, — зашаптала.— I я цябе вельмі люблю, мой мілы чалавек... Ты не зважай, што я часамі на цябе буркачу. Я ж жанчына. Я... не буду болей такая... Вось пабачыш...

—Будзь такая, як ёсць. Настаўніцаю. Жанчынаю.

—Гарэза ты мой! — прамовіла з пяшчотаю.— Хоць i ведаеш: бурчэла i буду бурчэць на цябе...

...Ноччу снілася Логвіну іхняя старэнькая васьмігадовая школа i добрае, чыстае, надзвычай сонечнае i чуйнае неба над галавою.

Ігнат Карлавіч, калі ляжаў у бальніцы, вельмі востра адчуваў сёлетнюю зіму. Хваляваўся ад сухіх, рыпучых, марозных начэй з нечаканымі рэзкімі стрэламі, буйных імглівых зорак, што густа высыпалі i холадна свяціліся на небе; ён не мог чуць, аж заходзілася душа, як ціхенька i самотна звінелі на далёкую вясну шыбы, a ўдзень, калі ўгравала, капала са стрэх адчайная вада, а недзе ў сакавіку чуйна запахла сокам, першаю ліпкаю лістотаю, маладою крапівою ля плота — канечне, ні лістоты, ні крапівы яшчэ не было, але Ігнат Карлавіч усё гэта адчуваў, i ад гэтага адчування аж кружылася ў яго галаве. Кожны дзень ён прасіўся з палаты на двор — на свае вочы ўбачыць, калі заадліжае, пачарнее i праталіцца снег, перастане пахнуць растрэсенае за зіму сена, заявіцца вялікая вада. Пазней, пасля адлігі, здзіўляўся, як хутка адшумелі, высахлі ручайкі ды азёрцы вады, зямля, заявілася цяпло i ўсё вакол зазелянела, пайшло ў шпаркі малады рост.

Ён быў ужо немалады, дык i сам разумеў, адкуль у яго i гэтыя вострыя адчуванні, i гэтыя абнаўляльныя здзіўленні. Яны — ад таго, што сёлета вочы яго больш бачылі, сэрца i душа больш разумелі, успрымалі, хваляваліся. Адным словам, усё ў ім не толькі чаплялася за жыццё, за яго перамены i хараство, за яго невытлумачальную таемнасць, але i паказвала, давала адчуваць тое, што было схавана дагэтуль.

A такія вострыя адчуванні i абнаўляльныя здзіўленні, кажуць, бываюць у пажылога чалавека перад самай смерцю.

Сямейнікі зарадаваліся, што ў маі, калі выблакітнелся неба, запышнелася зелянота i паярчэла сонца, яму стала лягчэй i яго выпісалі з бальніцы. Зарадаваўся i ён, але, заявіўшыся дома, з лёгкім сумам сачыў, як рупіліся на калгасным полі i сваіх агародах людзі, спраўлялі свае адвечныя вясновыя клопаты, як адцвіталі сады, як падраслі за зіму дзеці ў школе — карацей кажучы, як жыццё не запынялася, бегла i бегла наперад ці па аднаму яму вядомым крузе. I ў гэтым яго бегу была вечная маладосць. Добра ж нехта сказаў: чалавечая маладосць кароткая, адзін толькі міг, разбуральная i ў рэшце рэшт смяротная, а зямная, жыццёвая маладосць заўсёды свежая, абнаўляльная, несмяротная.

Цяпер, на старасці, Ігнат Карлавіч не баяўся смерці. Яе ён пачаў баяцца гадоў так пад сорак, калі пачаў разумець тое-сёе ў гэтым свеце, жыцці, калі нешта ўжо зрабіў i мог зрабіць яшчэ болей, калі падраслі, пачалі сталець i ісці ў сваё жыццё дзеці. Цяпер ён ведаў: чалавек смяротны, рана ці позна ён мусіць пакінуць гэты свет. Але ўжо ведаў: калі ты пражыў шчыра, сумленна, аддаў усе сілы на дабро i супроць зла, дык ты не застанешся нікому не вядомай пясчынкай, а будзеш мець несмяротнасць. У шчырасці, сумленнасці, дабрыні, у сваіх дзецях, унуках i праўнуках, урэшце, у той звычайнай i загадкавай вечнай зямной, жыццёвай маладосці. Дык вось такое адчуванне пажылога чалавека, відаць, i не выклікае пачуцця страху перад смерцю.