Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Я сапраўды нядобры,— мацней сціснуў яе рукі.— Я сапраўды хацеў затлуміць табе галаву...

— Я цябе перавучу...— прамовіла, прытулілася да яго плечука. I замаўчала, пазіраючы на касцёл Сымона i Алены — яны якраз павярнулі на Захараўскую вуліцу.

Яшчэ ўчора Міхайлаў жыў на Старажоўцы, кватаруючы ў знаёмага старога бальшавіка, але сёння павінен быў памяняць жыллё — дзеля яе, Соні. Сябры знайшлі яму кватэру паблізу Шпітальнай вуліцы i лазарэта, дзе ён летась нейкі час ляжаў хворы. Сёння ў абед ён заходзіў туды, перагаварыў з гаспадарамі.

— Здаецца, гэты Мінск — старажытны горад? — запытала Соня.

— Старэйшы яшчэ за Маскву,— адказаў.— Кампактны. Прыгожы. Асабліва сваімі касцёламі i цэрквамі.

Пазней, калі мінулі гарадскі сад, Свіслач, збіраліся павярнуць, Міхайлаў кіўнуў уперад, за фурмана, а пасля прамовіў:

— Там, на Захараўскай, 135, стаіць адзін гістарычны домік,— і, нахіліўшыся, дадаў шэптам: — Там быў у 1898 годзе наш Першы з'езд...

Соня з разуменнем i ўхваленнем яго работы паціснула яму руку.

Неўзабаве яны павярнулі, праехалі ўздоўж усё яшчэ пакрытай лёдам i снегам Свіслачы, на якой удзень сядзіць нямала рыбакоў. Справа ляпіліся драўляныя хаціны. Ля адной з ix Міхайлаў i папрасіў фурмана прыпыніцца.

Калі атрымаў плату, фурман падзякаваў, завярнуўся i паехаў зноў на вакзал, a Міхайлаў i Соня засталіся адны на невялікай ціхай вуліцы.

— Ну хадзем, Зося, у хату,—усміхнуўся.

— Што-што? — здзівілася яна.

— Я сказаў па-мясцоваму,— патлумачыў.— Зося — гэта Соф'я, а хата — дом...

Ён адчыніў дзверы ў высокай, абабітай дошкамi браме; спачатку яна, а пасля i ён ступілі ў невялічкі, абгароджаны з двух бакоў невысокім плотам дворык, а па ім пакрочылі да блізкай веранды з вялікімі ўзорыстымі вокнамі. За платамі, злева i справа, задумліва стаялі старыя чорныя яблыні.

— Страшнавата, Міша...— азірнулася, прамовіла Соня.

— Не бойся. Гаспадары — добрыя людзі,— заспакоіў, несучы ўслед важкі чамадан.

У першай палавіне хаты было светла — ад падвешанай да столі лямпы з шырокім ружовым абажурам, што быў абклеены махровымі палоскамі белай, чырвонай, зялёнай i жоўтай паперы. Тут жа, пры стале, былі i гаспадары, Хількевічы: гаспадыня ў доўгай цёмнай спадніцы, белым фартуху, у шэрай блузцы i белай хусцінцы, а гаспадар у валенках, салдацкім галіфэ i ў белай вышыванай кашулі.

Соня, як бачыў, з цікавасцю агледжвала ix, іхняе жыллё — абмазаныя глінай i пабеленыя мелам сцены, дашчаную столь, дзе пад бэлькамі тырчэлі кучкі зёлак, нечым падобную на рускую, але з тутэйшымі пераробкамі печ,— i ўсё гэта, мусіць, выклікала ў яе пачуццё навізны. Нібы трапіла ў іншую краіну.

— Вось гэта — Соня, Соф'я Аляксееўна, альбо, па-вашаму, Зося...— усміхнуўся Міхайлаў.— А гэта — цётка Алена i дзядзька Хведар,— ён наўмысна назваў гаспадароў па сялянскаму звычаю, каб зблізіць ix са сваёю нявестай.

Гаспадары падняліся з-за стала, пакланіліся, запрасілі «заходзіць i садзіцца», «быць як дома».

Калі павячэралі (гаспадары падалі на стол вараную бульбу, патэльню сала з яйкамі, міску квашанай капусты, а Соня выклала маскоўскую кілбасу, хлеб, а напаследак, пасля гарбаты, пачаставала кедравымі арэхамі), пагаварылі пра сібірскае i тутэйшае жыццё.

Гаспадары засталіся начаваць тут (гаспадыня — на печы, а гаспадар — на тапчане пры ёй), a Соні i Міхайлаву паслалі ў другой, белай, хаце: ёй — на ложку, на пярыне, а яму — на канапе.

Першая ўладкавалася нанач Соня. Калі неўзабаве зайшоў у спальню i Міхайлаў, яна ляжала ўжо ў цемені на белай падушцы i пад пухавіком.

— Як усё дзіўна i неверагодна, Міша! — прамовіла яго госця, калі нырнуў пад коўдру, пачаў саграваць пасцель i ён.

— Што, Соня?

— Мая паездка, лічы, праз усю Расію, Масква, гэты далёкі, прыфрантавы, а цяпер такі блізкі Мінск, гаспадары... Як дзіўна, да слова, яны гавораць! Я то штосьці разумела, то амаль нічога...

— Яны размаўляюць па-мясцоваму, па-беларуску.

— Ты, бачу, добра ix разумееш.

— Прывык ужо. I ты прывыкнеш хутка, бо тут чыноўнікі размаўляюць па-руску, інтэлігенцыя — яшчэ i па-польску альбо па-беларуску, а просты люд — лічы, толькі па-свойму. A вёскі, апроч жменькі верхняга слою, суцэльна беларускія... Некалі гэтыя беларусы былі адукаваны i культурны народ, займалі пачэснае месца ў супольнай з літоўцамі дзяржаве, але пазней польскія каралі ды нашы цары адзічылі ix... Але i цяпер гэта не суцэльна цёмны, дзікі натоўп, як пра ix часта пішуць. Яны — адмысловыя гаспадары, ад прыроды спакойныя, паважныя i гасцінныя людзі. Цяпер трымаюць на сваіх плячах цэлы фронт...