Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Калі вярнуўся з вядром вады ў хату, дык спахмурнеў: нявесткі зноў счапіліся.

— Смалы яму, а не малака...— сіпата крычала Аўдоля.

— Ён жа самы малы, апухае ад слабасці...— не здавалася Ганя, канечне ж, заступаючыся за меншае сваё дзіця.

— Зірніце, палюбуйцеся, якая ваша любіміца! Зладзейка! — павярнулася Аўдоля i ледзь не пад нос тыцнула яму невялікай бутэлечкай з малаком. Яна, ясна ж, нядаўна абмацала яе недзе ў Ганіным рукаве i адабрала яе.— Употай крадзе! Для сваіх бахуроў!

— Колькі тут таго млека...— паспрабаваў Сцяпан суцішыць старэйшую нявестку, а заадно i самому супакоіцца.— Ці варта такі гвалт падымаць?!

— Ага, у яе дык дзеці, a ў мяне не дзеці! — накінулася ўжо на яго Аўдоля. Аж губы пасінелі ад злосці. Пра такіх звычайна кажуць жартаўнікі: «Ведаеш, колькі разоў сустракаю тваю жонку, дык заўсёды цешуся».— «З чаго ж ты цешышся?» — «Што яна не мая жонка»,— Я, як старэйшая, пра ўсю сям'ю дбаю, а яна — толькі пра сваіх... Чорт не возьме, байструкі самыя жывучыя, не згінуць...

Яму аж дых зарвала: якая жорсткасць!

Ганя, нібы скошаная апошнімі Аўдолінымі словамі, жахнулася, умольна зірнула на ўсіх, надта на ix, мужчын, а пасля таксама ссінела i, хапаючы ротам паветра, абсунулася каля стала, затуліла далоньмі твар i залілася слязьмі.

— Павешуся! Утаплюся! — выкрыкнула, глытаючы слёзы i боль.— Я ўжо не магу так болей жыць...

— Грэх такое гаварыць, Аўдоля,— прамовіў ён, бачачы, як на палках, на лежаку печы прымоўклі дзеці i лыпаюць на ix, старэйшых, чорнымі вінаватымі ды сарамлівымі вачыма.

Аўдоля, здаецца, уражаная адчаем i слязьмі малодшай цярплівай нявесткі, сумелася, трымаючы гэтую бутэлечку нібы гарачую галавешку. Пасля хуценька збавілася ад яе — паставіла на пліту. Здаецца, моўчкі адшкадавала гэтае малако. Заадно таксама расхвалявалася, аж затрымцела, заплакала, скардзячыся на сваю долю:

— Няхай яно згарыць, такое жыцце!.. Нашто я выходзіла замуж, тапіла галаву! Была б незамужняя, дык была б шчаслівейшая!

— Цяжка, дзеці мае. I не нам адным,— улучыўшы хвіліну, калі кабеты выплакалі першы, самы горкі адчай, боль, крыўду, прамовіў ён, адчуваючы, як у самога трымцяць рукі i нібы іголка коле ў сэрца.— Але ж не ўсе звярэюць, заядаюць адно аднаго жывымі... Нам бы як месяц-другі пратрымацца, да шчаўя — тады акрыялі б...

Нявесткі яму нічога не адказалі; выціраючы краем цёмнага фартушка слёзы, пачырванелая Ганя падалася засцілаць пасцелі i палкі, а ссутуленая Аўдоля пачала даставаць з печы чыгунок з бульбаю.

Кірыла маўчаў, зацята курыў; Сцяпан, каб парушыць гнятлівую цішыню, паклікаў да сябе самага меншага ўнука, з-за якога нядаўна загарэўся сыр-бор:

— Хадзі сюды, Васілёк.

Той, у кашульцы, босы, танкаваты для свайго ўзросту, з адвіслым жывоцікам, крывавата затупаў да яго, не па-дзяцінаму сумна на яго пазіраючы. У вялікіх яго чорных вачанятах нібы засела цяжкая гаркота.

— Ha, пі,— Сцяпан падаў яму невялікую, з-пад лякарства, рудую бутэлечку.

Той каўтнуў сліну, але бутэлечку з малаком не браў. Апусціў галоўку i ўнурыўся долу.

— Выпі, Васілёк,— папрасіў, пагладзіў шурпатай далонню па яго чорных, віхрастых валасах.— Сырадой — тое ж лякарства...

Хлапчаня спадылба зірнула на Аўдолю (тая нібы не бачыла нічога i не чула, моўчкі ўжо адцэджвала бульбу), а пасля ўзяло i, задзіраючы галоўку, пачало піць. Глынула больш, чым трэба, запырхалася, аж па падбародку пацёк белы струёк.

— Не спяшайся, памаленьку пі,—усміхнуўся Сцяпан, тулячы хлопчыка да сябе. Байстручок, але ж усё роўна дзіця. Не чужое, a іхняя кроў!

Неўзабаве Аўдоля проста на стол высыпала гарачую, парыстую неабіраную бульбу, а пасля наліла з дзежачкі, што стаяла ў кутку на печы, вялікую місу кіслай, ноздрыстай саладухі. Сама, як i Ганя, за стол не села; Сцяпан з Кірылам, а таксама i дзеці моўчкі, стараючыся не пазіраць адно аднаму ў вочы, пачалі абдзіраць хто нажом, а хто пазногцем бульбу, сёрбаць саладуху.

4.

Чужы барадаты мужчына павёз іхняе сена, накіроўваючыся на Глінішча, можа, i да найбліжэйшага суседа — Мішука. Сцяпан зачыніў цяпер ужо зусім апусцелае, толькі з адным пахам сена i саломы, гумно, абяссілена прытуліўся да старых цёмных дзвярэй, што трымаліся на адным, верхнім, завесе. Ніжэйшы завес быў без толку: ніжні канец вушака састарэў, згніў, i з яго даўно ўжо выпаў крук. Шмат гадоў ужо гэтаму гумну — яго яшчэ ставіў, як казалі, вельмі дужы i працавіты прадзед, перабраўшыся з-за Нёмна ў гэтыя чужыя, але яго сыну, унуку i праўнуку Сцяпану ўжо родныя i мілыя Янкавіны.