Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Алесь з сыноўняй любасцю зірнуў на маці-працаўніцу, радуючыся, што ёсць гэтая прыгорбленая, маршчыністая, але такая шчырая i добрая жанчына. Толькі з гадамі, з пасталеннем пазнаеш, што значыць родная маці, якая не толькі дала табе жыццё, але ўвасабляе сабой усё, за што трэба трымацца,— родны дом, сям'ю, Радзіму. Але, божа, падакараў сябе ў думках, якія мы, дзеці, бываем няўважлівыя, з неразвітымі пачуццямі любові да маці!

Маці, нібы адчуваючы гэтыя яго думкі, заміргала, не вытрывала, i вось па яе шчацэ, па глыбокай маршчыне, пакацілася сляза.

Сэрца яго сціснулася. Ад радасці i болю.

— Хай бы ты ўжо жаніўся, сыночак...

— Даб'ёмся свайго — тады ажанюся...— усміхнуўся ён.

— Ох, сынок! — уздыхнула чуйная душою мацi.— Пан бог па-свойму наканаваў табе долю... Не для сябе, а для людзей жывеш... A людзі, сам ведаеш, усякія. Не ўсе падзякуюць за дабро.

Глыбока ўздыхнуўшы, маці выйшла. Апрануўшыся, услед за ёю вымкнуўся i ён — на двор з яшчэ нізкім, пяшчотным сонцам, з золкаю расою, з пахам паспелага белага наліву.

З песняю па пагонцы набліжалася да вёскі дзявочая купка на чале з Зосяю. Яна — а ёй, замужняй маладзіцы, акуратнай гаспадыні — i сёлета выпаў гонар, як казалі ў Янкавінах, пакрыць поле (першай ужаць жменю-другую жыта) — несла перад сабою невялікі снапок. Калі наблізіліся да іхняга частаколу, дык Алесь убачыў: гэтая ў белай касынцы, у доўгай яркай сукенцы Зося не толькі ажыла пасля заўчасных родаў, але i мігам расквітнела — вунь статная, прыгожая, рухавая, нашмат пагляднейшая за астатніх. Як нікому з вясковых кабет, ёй не пашкадавала прырода хараства.

Зося i дзяўчаты мінулі ix плот, вуліцу i ўвайшлі ў Гарбацэвічаў двор. Там ix сустракалі гаспадары — Вікця i Пётрык.

Падкінуўшы ўгору абгорнуты белым ручніком снапок, Зося не то прыгаварыла, не то заспявала:

Анелька, Волька, Кастуся, пакружваючыся, падпелі:

Як убачыў Алесь з маці, Зося, схіліўшы галаву, аддала снапок свекрыві, а тая, таксама з паклонам, тут жа, у двары, узяла жытнёвы тонкі снапок i падала нявестцы скрутак палатна i хустачку з грашыма — тое, што ўжо назаўсёды пяройдзе ў Зосіна багацце. Гаспадар, Пётрык, звычайна пахмурны, крыклівы, зняў з галавы чорную, выцвілую брылёўку i, моўчкі, схіліўшыся, запрасіў нявестку i дзяўчат-сябровак у хату. Сёння i ён, зласлівы чалавек, быў лагодны. Пэўне, у хаце нявестцы дасць залаты рубель, а яе сябровак дазволіць пачаставаць. Бачачы, як апошняя, кінуўшы раз-другі позірк на іхні двор, заходзіць у сенцы Зося, маці ўздыхнула:

— Дзяўчынаю была добрая, а вот замужам сапсавалася...

Алесь пахапліва зірнуў маці ў вочы: што — іхні Янка i гэтая Зося зноў сустракаюцца, кахаюць адно аднаго? Маці прыкінулася, што не заўважыла яго гэтага запытальнага позірку, з уздыханнем вярнулася ў хату — да печы.

5.

У суботу надвячоркам, калі прыбралі ў хаце, накрылі стол белым абрусам, пераапрануліся, Кастуся з маці падаліся на сваё поле. Дачка несла два старыя, але вельмі спрытныя, рэзкія сярпы, a маці — загорнуты ў беленькі ручнік акраец хлеба i адціснуты ў клінку сыр, шчопаць солі.

Спачатку яны ўдзвюх пылілі па сценцы — злева шнурком цягнулася веска, сядзібы, бульбяныя палосы, а справа бялелася людское жыта — сярод яго ў лагчынах густа зелянелася трава (яе потым скосяць з іржышчам) i ўсюды вабілі, цешылі вочы васількі.

Вось i іхняя высокая груша-дзічка. Бялеецца нешырокаю, але доўгаю, не акінуць вокам, палосаю прамкое, не палеглае жыта.

Сям-там па полі ўжо чуліся вясёлыя жаночыя галасы.

— Добры дзень, ясны вечар, залатая ніўка, ядронае жыта! — павіталася са сваёй палосаю маці.— Мы да цябе прыйшлі, жнеі!

Абедзве падабралі, зжалі рэдкія i невысокія тут, ля дарогі, сцябліны, неўзабаве з ix маці звязала невялікі снапок.

— Стаўлю сноп на сто коп, на тарпу вялікую! — шчасліва прамовіла яна, а пасля паваліла снапок i падклала пад яго хлеб, сыр, белы скрутачак з соллю. Зноў пачала жаць.

А з поля панеслася песня. Як яны абедзве паднялі галовы i зірнулі, дык убачылі: воддаль, прыклаўшы руку да паясніцы, стаіць, выпростваючы спіну, Галена — Зосіна сястра, нявестка іхняга сваяка Стася. I каб, мусіць, не паказаць, што млее паясніца, Галена падае голас іншым пяюхам-жнеям, кліча ix да песень, у якіх пяецца i пра іхнюю, жаночую, радасць (пра пачастункі i гулянкі), i пра іхнюю цяжкую працу — жніво ад відна да цямна на панскім полі альбо на ніве свайго нядобрага свёкра, скарга на свой загублены лёс альбо на загубленае на полі дзіця ці плач па тым, што яе, жняю, падмануў малады паніч.