Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Каб зганьбіць Часовы ўрад, бальшавікі ідуць на ўсё...

— Я лічу: наступіў час ураду ўзяць вялікія паўнамоцтвы i сілаю ўсталяваць лад! Іначай нас чакае рэзрух i акупацыя.

Алесь пазіраў на сваіх калег i аж не верыў, што ім так хочацца бойні. Гатовыя звесці са свету кожнага, хто хоць крыху не па дарозе. Што да бальшавікоў, дык вельмі ўз'юшыліся на ix з 4 чэрвеня, з другога дня работы I Усерасійскага з'езда Саветаў рабочых i салдацкіх дэпутатаў. Тады, як вычытаў Алесь у газетах, дакладчык, член Выканкома Петраградскага Савета, меншавік Лібер, апраўдваючы тoe, што меншавікі i эсэры ўвайшлі ў Часовы ўрад, выступіў супраць таго, каб улада перайшла Саветам. Бачыце, толькі моцны орган, такі, як Часовы ўрад, можа выратаваць Расію, запыніць анархію, дабіцца перамогі на вайне. Хвалячы Часовы ўрад i яго ваенную палітыку, міністр-меншавік Цэрэтэлі дадаў: у Расіі цяпер няма такой палітычнай партыі, якая адна згадзілася б узяць уладу i выратаваць рэвалюцыю.

— Ёсць! — выгукнуў з месца Ленін, а пасля, калі выступаў, рэзка сказаў пра Часовы ўрад, пра адступнікаў меншавікоў i эсэраў, выклаў усім праграму бальшавіцкай партыі.

Як гаварылі, многія рабочыя i салдацкія дэпутаты I з'езда Саветаў упершыню ўбачылі Леніна, пачулі яго жывое слова i, зачараваныя, не толькі не дазволілі эсэра-меншавіцкім лідэрам сагнаць Леніна з трыбуны, але пачалі сімпатызаваць бальшавікам i іхняй палітыцы. У іншых, хто ішоў за меншавікамі i эсэрамі, хто не хацеў даваць улады Саветам, умацоўваў Часовы ўрад, узрасла боязь i нянавісць да Леніна i бальшавікоў.

— Дзянёчкі! — пахітаў галавою Лашковіч, калі калегі па службе разышліся па сваіх кабінетах.— Чорт яго ведае: гэтая публікацыя — мана ці праўда? Але ясна адно: хтосьці прагне крыві!

— А так хораша пачыналася гэтая рэвалюцыя! — уздыхнуў Алесь.

— Усё, як бачыш, хораша толькі на словах...

— Дык...

— Не,— адгадаўшы яго думку, перапыніў Лашковіч.— Новы наш з'езд усё роўна трэба праводзіць. Варта смялей, настойлівей дабівацца свайго. З украінцамі, як ведаеш, таксама не захацелі гаварыць спачатку. Але калі месяц назад Украінская Цэнтральная рада разам з Украінскім Саветам сялянскіх дэпутатаў i Вайсковым сялянскім камітэтам кінулі кліч украінскаму народу, каб самім рэалізоўваць ідэю аўтаноміі, дык Часовы ўрад спахапіўся, пачаў ім тое-сёе i дакляроўваць. Дык i мы кінем такі ж кліч свайму народу...

— Але...

— Ясна. Наш люд не вельмі кінецца памагаць, ды...

Лашковіч не паспеў прадоўжыць: у кабінет зайшлі людзі. Вайскоўцы. Лямбовіч i Кірыковіч.

Кірыковіч i сёння туліўся, хаваў вочы, a таўстун-весялун Лямбовіч адразу пасыпаў жарты, кепікі з ix, «канторскіх пацукоў», пачаў цягнуць «на цёплы, са свежым i п'янкім летнім духам двор».

Сапраўды, які ўжо час было цёпла, нават горача, пахка: пачалі цвісці ліпы. Гаспадары i госці, выйшаўшы з губеранскай земскай управы, падаліся да Аляксандраўскага сквера — цяпер пышна-зялёнага, з прыемным халадком ад струменістага фантана.

Селі на лаўцы. Насупраць бронзавага хлопчыка з лебедзем.

— Ну што, хлопцы, падзялуем? — нечакана пасур'ёзнеў Лямбовіч.— Мы да вас — з дыпламатычнымі перамовамі...

— I чые вы пасланцы? — пакпіў Лашковіч, відаць, як i Алесь, думаючы, што гультай, цынік Лямбовіч пацвельваецца.— Штаба Заходняга фронту? Стаўкі? Ці самога ваеннага міністра?

— Так, Максім, мы ад вайскоўцаў,— непарушна адказаў той.—Ад генерала Доўбар-Мусніцкага.

Лашковіч i Алесь перазірнуліся: цікава!

— Іосіф Раманавіч назірае за вамі і, маючы беларускую душу, кліча саюзіцца...

— Пад якім сцягам? — усклікнуў Лашковіч.

— Пад сцягам адраджэння Рэчы Паспалітай. Беларусі будзе аўтаномія,— непарушна адказаў Лямбовіч.— Відаць жа, чулі: Часовы ўрад дазваляе Доўбар-Мусніцкаму сфарміраваць польскае войска: тры пяхотныя дывізіі, конніцу i артылерыю — да 25 тысяч чалавек,— непарушна адказаў Лямбовіч.— Вось мы туды ўжо запісаліся. З тваёй вёскі, Алесь, падаліся Дзяжко, Гарбуковіч, Уладак Дземідовіч. Штаб корпуса — у Мінску. Так што дарогі туды доўга шукаць не трэба...

— Чуеш, як людзі робяць?! — міргнуў Нямкевічу Лашковіч. Пасля паматляў галавою, перавёў позірк на госця.— Удивил, старик!

— Вижу перспективу...— у тон адказаў той.

— Вось якія мы! Чорту гатовы служыць, але— не сабе!..

— Дык што адказаць генералу? — не зважаючы на кпін, запытаў Лямбовіч.

— Мы ўдвух можам гаварыць толькі ад свайго імя,— прамовіў Лашковіч.— А гаварыць ад імя ўсіх не маем права. Паслязаўтра наш новы з'езд. Мы можам перакінуцца словам-другім i пра гэта.