Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Дэмакратыя! — засіпеў той.— Воля!

— Чуеце, людзі? — зноў да ix, да натоўпу, павярнуўся Пернікаў.— Hi старыя, ні новыя не жадаюць вам дабра! Яны дружна тлумяць нам галовы! Адпаведна, я раю: турыце вон хцівага Сяргеенку i на яго месца выбірайце свайго чалавека, каб ён дбаў пра вашы інтарэсы.— Паказаў пальцам на яго, на Янку.— Вось ваш старшыня. Свой, з працоўнай сям'і, граматны, нядаўні воін.

Янкава душа аж пахаладзела: нашто яму гэтае вылучэнне? Чаго ён даб'ецца? Як зладзіць цяпер са сваімі людзьмі, як дасць тым жа Чорным зямельныя надзелы?

— Што вы, пане салдат! — аднак не ён загаварыў, а яго бацька.— Не такой ужо вялікай ён навукі. Ды i не акрыяў яшчэ.

— Грамадзяне! — бачачы, што натоўп выходзіць з-пад кантролю, можа выплюхнуць супраць Сяргеенкі, шустра забег усім наперад Петракоў. Расслабіў гальштук, расшпіліў верхні гузік кашулі. — Toe, што не ў нашай уладзе, мы не можам зрабіць, а вось тое, што нам па сіле, давайце, калі ласка, зладзім. Вось ужо сёння мы маем намер рэарганізаваць старое валасное праўленне ў рэвалюцыйны валасны камітэт. Учора са старэйшынамі вёскі мы перакінуліся словам-другім пра гэта. Варта выбраць валасны камітэт з 9 найбольш паважаных у вашай воласці чалавек. A іменна: Гарбацэвіч Пётр, Дземідовіч Вікенцій, Драздовіч Іван, Лядзяш Лука, Макась Антон (крычатовец), Нямкевіч Іван — бацька, Сяргеенка Юрый, Петухоў Аляксей, Шлёма Ёсель...— падняў уверх паперку.— Згодныя, грамадзяне?

Люд заціх. Салдаты не ўмешваліся, a янкавінцы, як i часта было дагэтуль, не хацелі выступаць супраць сваіх адкрыта.

— Бачу: усе за! — усміхнуўся Петракоў.

— Людзі! Таварышы! Чаго вы маўчыцё? — зноў падхапіўся Пернікаў.— Я, чужы тут чалавек, i то ведаю: амаль усе члены старога праўлення механічна пераносяцца ў новы камітэт! За невялікім выключэннем, гэта ўсё вашы заможныя слаі. Хіба вы можаце мірыцца з такім? — Прыклаў руку да грудзіны, запытаў з крыўдаю: — Хіба, скажам, вам усё роўна, што i ў новы орган сунуць былога паліцэйскага пса, а вось беднякоў, найбольш сацыяльна актыўных асоб, зноў «забываюць»?

— На грамадзяніна Петухова будуць ускладзены абавязкі міліцыянера... — закруціўся Петракоў.

— Людзі! — не здаваўся Пернікаў.— Вас адурманьваюць!

— Давайце выкраслім са спіска гэтага Петухова,— хуценька сарыентаваўся Петракоў.— Калі ласка, грамада, называйце свайго «сацыяльна актыўнага» чалавека!

— Сцяпана! Во яго! — выкрыкнуў Пятро Чорны i паказаў на стрыечнага брата, які ўсё яшчэ разгублена стаяў наперадзе, па-ранейшаму без шапкі на галаве. Нібы чакаў яшчэ хвіліны, каб дагаварыць тое, што не паспеў, нібы анямеў ад перапалак.

— Супраневіч,— падказаў павятоваму пасланцу Сцяпанава прозвішча расчырванелы, набухлы ад злосці i перажывання Сяргеенка, а сам грузка падняўся i, дакараючы «непаслухмяных», прахрыпеў: — Грамадзяне, Чорныя ж — гультаі, зладзеі, дзербуны! Хіба такім месца ў новым органе народнай улады?!

Сцяпан ад такой наўмыснай абразы пабялеў, аж затросся.

— Сам ты — гультай i злодзей! — узарваўся Пятро.

Петракоў таргануў Сяргеенку за локаць чорнага паношанага паліто — сядзь i маўчы, дурань, калі хочаш утрымацца, а сам тут жа падняў рукі, зміласцівіўся:

— Усё-ўсё! Выкрэсліваем Петухова i запісваем Супраневіча.

— I Ледзяша выкрасліць! — запатрабаваў Пятро.— На чорта нам гэты злыдзень?

— Ён — стары воін...

— Панскі i царскі халуй! — абарваў Петракова Міхайла Супраневіч.— Горкі п'янчуга!

— Хам! — падскочыў п'яны Лядзяш, груба пачаў адцярэблівацца ад Петракова, які спрабаваў асадзіць яго.— Я пакажу вам рэвалюцыю! Хрыстапрадаўцы! Царазгубнікі!

Па-бычынаму роў, здаецца, на ўсіх — i на вяскоўцаў, i на салдатаў, i на Петракова.

— Ды замаўчы ты, стары асёл! — вызверыўся той.

Лядзяш неспадзявана вырачыў вочы, зарваўся i асеў на крэсла. Адчуў: ніхто, нават штабс-капітан Сухарукаў, не заступіцца.

Петракоў, чырвоны ад натугі, упацелы, пачаў суцішваць усіх, прасіць галасаваць, але мусіў выкрасліць Ледзяша — замест яго салдаты настоялі выбраць калегу-эсэра, Чарных. Астатнія ўсе (супраць Сяргеенкі, Гарбацэвіча, Дземідовіча, Шлёмы галасавалі Чорныя) увайшлі ў валасны камітэт.

— I яшчэ, грамадзяне,— пасля зноў загаварыў Петракоў,— Нядаўна ў Мінску ўтвораны так званы БНК. Мы павінны прыняць рэзалюцыю па ім. Якая ваша будзе думка?

I салдаты, i янкавінцы маўчалі, з недаўменнем пазіралі адзін на аднаго.

— Гэты БНК, грамадзяне, супраць вас, вяскоўцаў, супраць усяго народа,— пачаў тлумачыць Петракоў.— Ён жадае аддаць наш край немцам...