Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Зося хацела ўзляцець туды, на неба, але жанчына выцягнула руку: не, не падымайся, ідзі па зямлі...

Святло ярчэла, i яна ўбачыла: свеціць не сонца, а лямпа i гэтую лямпу трымае жанчына адной рукою, а на другой яе руцэ сядзіць хлопчык. Толькі гэта ўжо зусім іншая кабета — старая, у цёмнай, з'еханай на шыю хустцы, у кофце, а хлопчык... Дык гэта ж яе Антонік!

Зося памкнулася, захацела ўзяць яго, але не скранулася нават з месца. Тут жа адчула: яна ляжыць на ложку, не можа нават паварушыць рукою. Кабета — а гэта ж яе маці — i ўсцешылася, i залыпала-залыпала доўгімі вейкамі, штосьці гаварыла ёй, але Зося нічога не чула, бы хто заклаў ватаю вушы. Маці павярнулася — амаль тут жа за ёю заявіліся Віця, Анелька, свякроў Вікця, суседкі, цётка Анця i Кастуся, свёкар. Паспрабавала паварушыцца — у гэты ж міг яе цела пранізаў востры боль. Дык да яе адразу дайшло: яна нарадзіла дзіця, былі цяжкія роды, дык яна, мусіць, на нейкую гадзіну-другую страціла прытомпасць. Але чаму баляць i плечы? Што — яна доўгі час ляжыць?

Жанчыны перажагналіся, уздыхнулі, a маці, плачучы, зарадавалася:

— Дзякуй табе, божанька! Акрыяла!

Зося ж, ужо ўсё бачачы i чуючы, але яшчэ не могучы вымавіць слова, скрануцца, квола ўсміхнулася. Адчуўшы, што ў яе набухлыя грудзі, яна ўжо клапатліва перавяла позірк туды, да стаяка, дзе павінна стаяць калыска. Высокая, з файнаю фігурнай выпілоўкаю на верхніх краях спінак, на выгнутых ножках-палазах, калыска i стаяла каля грубкі, але па тым, як у ёй згамтана ляжала коўдрачка, Зося зразумела: немаўляці ў калысцы няма. Дзе ж яно? На ложку? Яна паспрабавала зірнуць i туды, далей, але не мела сілы як след павярнуцца. Тады хутка i запытальна перавяла позірк на жанчын: маці цяпер стаяла з заплюшчанымі вачыма, хаваючы гэткім чынам слёзы, a свякроў, затуліўшы твар далоньмі, хуценька выскачыла адсюль у пярэдні пакой...

7.

Як i раней, так i цяпер Глінішча збіралася на вячоркі ў некага ў Глінішчы, Сяло — на Сяле, засцянковыя — у Засценку, a янкавінская «знаць» — у Сяргеенкі.

Вось i сёння сюды прыйшлі былы ўраднік Петухоў, айцец Феадор «са сваімі Евамі» (жонкай i дзвюма дочкамі), Лядзяш. З Сяргеенкавых дома былі ўсе: гаспадар, гаспадыня, Кацярына, а таксама Сухарукаў — пастаялец i нібыта зяць.

— Сын мой, куды ты знік? — вітаючыся, запытаў у Сяргеенкі айцец Феадор.— У якіх такіх Палесцінах быў?

Сяргеенка, разамлелы, лагодны (толькі што, вячэраючы, асушылі з «зяцем» пляшку гарэлкі), загадкава ўсміхнуўся i не спяшаўся адказваць, хоць сапраўды не быў дома амаль з тыдзень.

Але пасля, калі запалілі ў светлай хаце лямпу i госці расселіся там, заінтрыгаваў:

— У гарадскім тэатры...

Петухоў сядзеў пахмурны (ведама, без службы, прагнаны, як сабака), Лядзяш насупіўся, чакаючы для сябе нейкай каверзы: ведаў, як любяць з яго пацешыцца, пакпіць. Нават i з таго, што дорага самім.

— Юры Апанасавіч, заступнік наш, не цягні ката за хвост,— настойваў айцец Феадор.— Расказвай, дзе быў i што чуў.

— Быў, пачуў...— падражніўся Сяргеенка, сеў на канапе i, не саромеючыся, задаволена пачухаў гладкую шыю I валасатую грудзіну.— Ёсць вельмі добрыя весткі, Панове!

— Якія? — загарэўся айцец Феадор.

— Новы міністр замежных спраў, Мілюкоў, урэшце сказаў яснае i цвёрдае слова Часовага ўрада пра вайну: ён дакляроўвае вернасць сваім саюзнікам i будзе змагацца да поўнай перамогі над войскамі кайзераўскай Германіі.

— Ну, дзякуй богу! — перажагнаўся Лядзяш.

— Урад — за, a петраградскі люд, панове, супраць...

— Пад кіпець бунтаўшчыкоў! — апусціў уніз вялікі палец Лядзяш.

— Значыць, вайне, людскому гору няма канца...— зусім не «патрыятычна» ўздыхнула гаспадыня, поўная, добрая кабеціна.

Петухоў, чуючы гэта, аж пабялеў: сёння прыйшла яму позва ісці ў армію. I радавым. Канечне, не хацелася ні траціць званне, ні лезці ў акопы. Герой быў толькі на словах. Ды сябры яму не спачувалі, рады былі, што яго пруць на фронт.

— Дык адкуль прывёз такую патрыятычную вестку, сын мой?

— Ды ў Мінск ездзіў,— не вытрывала, рассакрэціла айцу Феадору тайну гаспадыня.— На з'езд.

— На які з'езд?

— Цяпер што ні дзень, дык нейкі з'езд! — буркнуў Лядзяш. Стаптаны, у вельмі памятай афіцэрскай форме, спрэс лысы, са слівовым носам.— Ніяк не нагаворацца! I жук, i жаба!

— Ну што ж, калі Ганна Пятроўна ўжо сказала, дык прызнаюся,— усміхнуўся Сяргеенка, зашпільваючы белую кашулю.— Толькі, панове, прашу: не ляпайце языкамі пра гэта ў вёсцы... Карацей, яшчэ на пачатку красавіка прыходзіць з Мінска паперына: так i гэтак, правядзіце ў воласці сходы, выберыце ад кожнай сельскай грамады па дэпутату, дайце ім адпаведныя дакументы i дзевятнаццатага накіруйце ў Мінск на з'езд сялянскіх дэпутатаў Мінскай i Віленскай губерній. Хм, думаю, збяры люд, прыйдуць i салдаты, дык каго гэта дзікая маса выбера? Нас з вамі? Не, панове. Мужыкоў. Дык я, панове, гэтую цыдуліну — у сейфік, нават свайму пісару не паказаў, выпісаў на сябе дакументы i дзевятнаццатага сам шусь у Мінск...