Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— А чаму ты, дарагі, супраць усяго гэтага? — звузіў калючыя вочы Лашковіч.

— Ды таму, што ўсё гэта трэба найперш Скураному, генералу Петрыкевічу i іншай іхняй кампаніі!

— А мне, во ім,— Лашковіч кіўнуў галавою на Васілевіча, Шуляка i Нямкевіча,— лічыш, гэта шкоднае?

— Вось ты i сам, Максім, пацвярджаеш мае словы...— пераможна ўсміхнуўся Фрунзе.— Вы — панскія падбрэхічы...

— I не сорамна табе, Арсень?

— За што? — сцяў вусны Фрунзе.

— Скажы: вы — за Часовы ўрад?

— Ну, можна лічыць...

— Не, Арсень. Гавары ясна: так ці не?!

— Вымушаны супрацоўнічаць, але...

— Пачакай! — перапыніў Лашковіч.— Напомню табе сёмы нумар вашых, мінскіх, «Известий». Там чорным па беламу напісана ў вашай сумеснай з меншавікамі палітычнай дэкларацыі: «Поддержка Временного правительства во всех его шагах, содействующих сметению остатков старого режима, самое деятельное участие народа в организации властей и органов самоуправления, подготовка выборов в Учредительное собрание для установления через него демократической республики — вот пути закрепления свободного строя». Так?

Тут ужо i вайсковец адарваўся ад газеты, падняў галаву, здзіўляючыся: ну i памяць! Нават з газет цытуе!

— З песні слова не выкінеш...— згадзіўся Фрунзе.— Але...

— Патлумачу, Арсень,— перапыніў яго Лашковіч.— Значыць, вы супрацоўнічаеце з Часовым урадам. Але хто там? Рабочыя? Сяляне? Не, дарагі. Міністр-старшыня i міністр унутраных спраў Львоў — землеўласнік-мільянер, ваенны i марскі міністр Гучкоў — статскі саветнік з багатай купецкай сям'і, галава буйной маскоўскай гандлёвай фірмы, член праўлення i саветаў многіх акцыянерных прадпрыемстваў, міністр шляхоў зносін Някрасаў — прафесар i томскі домаўласнік, міністр гандлю i прамысловасці Канавалаў — буйны фабрыкант i домаўласнік, таварыш старшыні маскоўскай біржы камерсантаў... Не без капейкі ў кішэні i не ў парваных чаравіках міністр фінансаў Цярэшчанка, міністр асветы Мануйлаў, міністр земляробства Шынкароў, міністр юстыцыі Керанскі i г. д., i г. д. Ці яны, паны i буржуа, маюць права прадстаўляць інтарэсы ўсяго ўсерасійскага народа, у тым ліку i самага беднага рабочага ды сялянскага люду? Але хто, чаму даў ім права быць выказнікамі ўсяго народа i гаварыць ад яго імя?

— Ну...

— Пачакай! — Лашковіч зноў напаў на яго.— А хто сядзіць у Петраградскім Савеце? Іменна рабочыя? Сяляне? Што — з галоты, з нізоў Чхеідзе, Скобелеў альбо той жа Керанскі? Хто тут, у Выканкоме Мінскага Савета? Нізы, у тым ліку i мясцовыя,— Пазэрн, Любімаў, Магілеўскі, Крывашэін альбо ты, Арсень? Хто з вас рабочы? Селянін?

Ён націскаў настойліва — Фрунзе ўжо не спяшаўся кідаць рэплікі альбо палемізаваць. Відаць, выслухоўваў i ўзважваў усё, шукаў варты адказ. Лашковіч жа рашыў не ўпускаць спрыяльнага моманту, абрынуць на яго лавіну папрокаў:

— Нe. Вы, наколькі я ведаю, не рабочыя i не сяляне, нават не ўсе з вас выхадцы з рабочых ці сялянскіх сем'яў. Але вы чамусьці прысвойваеце сабе права гаварыць ад народнага імя. Мы ж, сяляне i сялянскія дзеці, па-вашаму, не маем голасу, нават больш — ворагі сваім бацькам. За тое, што хочам для ix волі, лепшага жыцця... Дзе ж логіка, Арсень? Ці логікі i не трэба? Абы зганьбіць, прыбраць з дарогі!

— Ды вы, сялянскія дзеці, не столькі дбаеце пра сапраўдныя клопаты сялян, колькі пра панскія сепаратысцкія амбіцыі...— умяшаўся ў гаворку прапаршчык, непрыхільна змераўшы позіркам высокага Лашковіча.

— Што вы разумееце пад сепаратызмам? — на вайскоўца ўжо накінуўся Лашковіч.— Наша законнае права на самавызначэнне? Хоць на задрыпаную аўтаномію?

— Кіньце! — махнуў той рукою.— Вы — адарваная ад народа жменька эмацыянальных экстрэмістаў! Не тое што мы, рэвалюцыянеры-інтэрнацыяналісты, але нават ваш народ вас не прызнае...

— Дык вось мы будзім яго, маласвядомага, клічам адмовіцца ад рабскай долі, клічам адчуць сябе народам, нацыяй, роўнымі сярод роўных!

— На словах гэта гучыць прыгожа...— усміхнуўся з іроніяю прапаршчык.— А на справе... Выбачайце, але што вы думаеце раўняць? Як я сам чуў, нават вашы вучоныя прызнаюць самі: ваша мова — толькі дыялект... А пра большае няма чаго i гаварыць...

— Калi мы такія бязмоўныя ўжо,— Лашковіч аж затросся ад злосці, але гаварыў надзіва спакойна,— то, будзьде ласкавы, перакладзіце: «Адхінуў фіранку i зірнуў на наваколле...»

Той сумеўся; Фрунзе з усмешкаю падміргнуў яму: папаўся?

— А гэта часамі не па-польску? — запытаў вайсковец.

— Не, дарагі,— адказаў Лашковіч. Сеў.— Гэта па-нашаму i азначае: «Отодвинул занавеску и посмотрел на окрестность». Так што, міл-чалавек, такі дыялект можа лічыцца самастойнаю моваю...