Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

— Палюбіце, цётка, горад i ўжо хутка здзіўляцца будзеце, як дагэтуль жылі ў вёсцы,— пажартаваў Васілевіч.

— Не, сынок,— уздыхнула тая.— Ад таго, што ў вачах стаіць, ніколі, мусіць, не адвыкнеш...

— Ад таго-сяго трэба i адвыкнуць, мама,— прытуліў яе Лашковіч, зірнуў пільна на ix.— Хваліцеся, што прывезлі з Петраграда...

— Нічога,— пахмурна адказаў Шуляк.

— Чаму? — насцярожыўся ён.

— Ды з намі не захацелі нават знацца,— прамовіў Шуляк.— Патрымалі ў сенцах — дый выгналі...

Лашковіч сцяў губы, прыплюшчана зірнуў паўзверх дамоў. А потым задэкламаваў някрасаўскае:

— I гэта, Максім, яшчэ не ўсё,— прамовіў Васілевіч.— Ёсць і яшчэ сюрпрызы.

— Якія?

— Ды во,— Шуляк падаў згорнутую газету.

Лашковіч разгарнуў. «Минский голос», ад 6 красавіка. Прабег вачыма абведзенае чырвоным алоўкам. Адчуў: пыхнула гарачыня ў галаву, набухлі скроні, міжволі зажаваў, хоць у роце нічога не было.

— Са Скураным гаварылі? — спытаў.

— Гаварылі,— адказаў Васілевіч.

— Ну й што?

— Усміхаецца. Кажа: «Гэтага трэба было i чакаць. Ясна ж: мы ўсім костка ў горле...»

— Думае пратэставаць?

— Здаецца, не,— тлумачыў усё Васілевіч.— Супакойвае: не зважайце, рабіце сваё. Рана-позна Часовы ўрад нас падтрымае.

— А я лічу: не, нельга маўчаць, цярпець такое. Варта адказаць,— прамовіў запаліста Шуляк.

— Ну, Арсень! — абурана захітаў галавою Лашковіч, прытуліў маці, папрасіў: — Пабудзь, мама, з паўгадзіны во ў гэтым скверыку. Мы зойдзем вось у той дом,— паказаў на вузкую Петраградскую вуліцу.

— Сынок,— затрывожылася тая.— Не лезьце на ражон...

— Не бойся, мама. Мы толькі «пообщаемся».

Пакінулі яе ў неспакоі, закрочылі на Падгорную.

У прыёмнай начальніка міліцыі ix затрымала сакратарка:

— Грамадзяне, таварыш Міхайлаў заняты.

— Зноў — бюракратыя! — абурыўся Лашковіч, з непрыязню акідваючы позіркам новыя плакаты i лозунгі, вывешаныя на сценах.

— У таварыша Міхайлава сялянская дэлегацыя,— патлумачыла маладзіца, занелюбіўшы Лашковічаў рэзкі, нават грубы тон.

Лашковіч змаўчаў, сеў на адно з крэслаў, што стаялі ўздоўж сцен, паклаў нагу на нагу. У гэтую хвіліну яго аж захліствала злосць: ён вымушаны сядзець, чакаць, цярпець, падпарадкоўвацца таму, з кім некалі аднолькава былі бяспраўныя, пакутавалі на катарзе.

Распаляўся, гарэў ад злосці, хоць адчуваў: трэба супакоіцца. Іначай з разумным, разважлівым Фрунзе не паспрачаешся. Што ні кажы, той непахісны баец, спрактыкаваны палеміст, мудрэц, асоба!

Чакалі не доўга. Неўзабаве з кабінета сапраўды выйшлі два вясковыя дзядзькі — адзін у салдацкіх паношаных ботах, у шынялі, сівы, a другі ў валенках i кажушку, лысы. Абодва трымалі аблавушкі ў руках, а следам за імі крочыў гаспадар кабінета.

— Дык, можа, пан начальнік, усё ж далі б нам паперку,— азіраючыся, гаварыў дзядзька ў валенках i кажуху.

— Якую? — усміхаўся Фрунзе.

— Ну, што можна нам самім браць зямлю...

— Не, я такой паперкі даць не магу...— прамовіў Фрунзе, падняў вочы, убачыў ix, новых гасцей, i, здаецца, сумеўся.— Але вось «Правду» з адпаведным артыкулам Леніна чытайце i дзейнічайце так, як там напісана... Да сялянскага з'езда рыхтуйцеся, будзьце гатовыя смела гаварыць пра свае інтарэсы... А мы вас падтрымаем...

— Ну то дзякуем за добрае слова,— нізка схіліў галаву дзядзька ў шынялі.

Сяляне, развітваючыся, дзякуючы (чым выклікалі ярую злосць у Лашковіча), выйшлі.

— О! —усклікнуў Фрунзе.— Бачу дэлегацыю!— Падаў руку. Яны па чарзе моўчкі паціснулі яе ў адказ.— Ух, якія злыя!..

Усе змаўчалі. Фрунзе, бачачы іхнюю зацятасць, наструніўся i паказаў на ўваход у свой кабінет — прашу, калі ласка.

У пакоі каля стала сядзеў i чытаў газету знаёмы ўжо вайсковец-прапаршчык. Згледзеўшы Лашковіча, той насупіўся i халодным кіўком адказаў на іхняе прывітанне.

— Ну, чаго, Максім, гэтак распаліўся? — запытаў Фрунзе.

— А ты быў бы спакойны, каб цябе аблаялі?

— Я перасцерагаў вас: пойдзеце на вяровачцы сваіх паноў — маўчаць не будзем...

— Ну-ну!—ухмыльнуўся Лашковіч.— Toe, што мы робім, па-твойму, толькі скокі пад панскую дудку!

— A хіба не пан Скураны штурхае вас самачынна ўтвараць свае губеранскія, павятовыя, гарадскія рады ў Мінску, Магілёве, Віцебску, Бабруйску, Слуцку, Маладзечна, Оршы i перахопліваць у свае рукі ўладу? А народныя ўправы па вёсках? А намер утварыць сваё войска?