Генрых Далідовіч - Пабуджаныя

Адчуваючы, што бык побач, Зося адскочыла ад брамкі да сцяны i ўжо несвядома, але маланкава выцягнула рукі, хочучы засланіцца ад бяды. Бык жа легка адхінуў лабацінаю яе рукі, парнуў у жывот.

Яна жахнулася — i ад болю, i ад страху. Нейкі час, не могучы выціснуць з сябе нават гуку, спрабавала адпіхнуць ад сябе вялізную магутную галаву, нават біла кулаком па белай пляміне на лабаціне, дзе была павуціна i труха, але гэтаю яе абаронаю i нападзеннем не магла даць ніякай рады. Тады ўжо сам прыйшоў ёй на выратаванне крык. А з крыкам пранізаў яе галаву, усё цела i боль.

11.

Калі вярнуліся дадому, пра няўдалыя сваты пачаў расказваць гаспадарам дзядзька Стась, а Янка, каб не слухаць ды не чырванець перад бацькамі, падаўся ў другую палавіну хаты.

Задаволіўшыся першай навіною, уведаўшы, што было ў сватах, сюды зайшла i святочна апранутая Кастуся. Цяпер, пасля вяртання з фронту дадому, Янка ўжо не грызся з ёю, як раней, да сваёй мабілізацыі. I ён, i яна перараслі ўжо дзіцячы ўражлівы, але не зусім разумны ўзрост, абое былі ўжо сталыя людзі, дык i паводзіліся ўжо сур'ёзна, як дарослыя. Але цяпер, калі Кастуся пачне распытваць яго пра сваты, падумаў ён, дык нічога болей не скажа — тым больш пра тое, што прыкідваўся кантужаным.

— Зосі вельмі блага...— ціха прамовіла Кастуся.

Ён, седзячы на канапцы, стомлена падняў галаву: што — здарылася звычайная для цяжарнай жанчыны непрыемнасць? Спатыкнулася альбо падняла што-небудзь цяжкае?

— Пад вечар бык на яе напаў,— патлумачыла Кастуся.— Напалохаў, пакалечыў, дык роды без часу пачаліся...

Ён аж падскочыў з канапы, кінуўся да акна: сёння ў Гарбацэвічаў бачыўся ўжо не скупы водбліск ад лучыны, a лілося яркае святло ад газавай лямпы.

— Нядаўна Мішукі прыбеглі. A Віця з Анелькаю вайсковага лекара прывялі,— стаўшы збоку, сказала Кастуся.

У яго, здаецца, у маленечкі камячок сціснулася, згарнулася сэрца. Ён ужо нямала бачыў людскіх смерцяў на фронце, сам быў на валасок ад яе, але, крый божа, калі памрэ Зося. Які тады будзе свет, веска без яе?! А яго жыццё?! Хай будзе яна на ўсе вякі Віцева, абы толькі жыла, абы толькі ведаць, што ёсць яна.

Неўзабаве з Гарбацэвічавых сянец мільганулася ў густым змроку невысокая постаць, прыпала да плота — i тут жа пачуўся адчайны жаночы плач. Здаецца, Зосінай маці.

— Прашу цябе,— прашаптаў Янка,— схадзі зірні, што там...

Сястра паслухмяна падалася з хаты, i хутка ён убачыў, як яна шпарка пераходзіла вуліцу, зайшла ў суседаву хату.

— Жывая...— калі вярнулася, дык суцешыла. Але тут жа заадно i настрашыла: — Нарадзіла нежывое дзіцё. Цяпер без памяці.

1.

Апошнія дні Фрунзе амаль не стыкаўся дома i не бачыў Соню — з раніцы ішоў у Савет i ў міліцыю, спраўляў усе свае клопаты, а потым прападаў у часцях мінскага гарнізона альбо ў навакольных вёсках. Неўзабаве павінны былі адбыцца дзве вельмі важныя падзеі — з'езд ваенных i рабочых дэпутатаў армій i тылу Заходняга фронту i сялянскі з'езд Мінскай i Віленскай губерній,— дык трэба было да ix як след падрыхтавацца, адваяваць салдат у генералаў, сялян — ад эсэраў i Беларускага нацыянальнага камітэта.

Вось цяпер прыбег у міліцыю: хутка павінен прыбыць сталічны цягнік, а разам з цягніком — дэлегацыя Мінскага Савета, што брала ўдзел ва Усерасійскай нарадзе Саветаў.

Як i дамаўляліся, Саламон Магілеўскі — член Мінскага Савета i яго Выканкома — завітаў сюды адразу з вакзала. Зайшоў вось у доўгім паліто i шырокім капелюшы, прынёс два папяровыя пакеты — відаць, літаратуру ад ЦК.

— Па вачах бачу: уражанняў процьма! —усміхнуўся Фрунзе, выходзячы з-за стала i падаючы таварышу руку.

— У-у, Міша! — пагарэзаваў госць.— Як казаў...

— Ну, без біблейскіх цытат, Сеня,— перапыніў яго Фрунзе, памагаючы распранацца.— Расказвай хутчэй пра сталічныя навіны!

— О, табе, дарагі, з Петраграда вялікае i гарачае прывітанне! I заадно ладны такі наганяй!

— Сеня, не інтрыгуй! Ты нават не ўяўляеш, як я цябе чакаў!

— Іншым разам, можа, i паінтрыгаваў бы, як ты кажаш, але сёння не магу ўтрымаць навіны,— сеў пры стале гаспадара пакоя Магілеўскі, папраўляючы чорны, з апазнавальным знакам для сваіх людзей гальштук.— У Расію, Міша, вярнуўся Ленін...

— Цудоўна! — усклікнуў Фрунзе i гарэзна, нават па-хлапчукоўску пстрыкнуў металічнаму мядзведзю па разяўленай зяпе — нібы свайму суперніку альбо нават праціўніку.

— Цудоўна-то цудоўна, Міша, але таварыш Ленін падсыпаў нам на арэхі...— падціснуў тоўстыя губы Магілеўскі.