Грахоўскі Сяргей - Ранні снег

На калідоры пачуліся цяжкія крокі. Анатоль Паўлавіч зноў прачытаў «Загадваю...». У настаўніцкую ўвайшла Наталля Іванаўна. У доўгім, адглянцаваным за многія гады плацці, у жакеціку, перашытым з мужчынскага пінжака, i гумовых ботах, канапляная хустка з'ехала ледзь не на патыліцу.

Яна села за доўгі стол i разгарнула свае паперы, расклад, перапісаны на двух склееных аркушах у клетку.

— Прыйшлося вам у панядзелак i ў чацвер паставіць па дзве фортачкі. Іначай не выпадала. Ды i на ўрокі вам трэба хадзіць часцей да маладых настаўнікаў.

— Мне ўсё роўна сядзець тут ад цямна да цямна. Так што можна i фортачкі. А маладых у нас толькі адна. Пакуль што хадзіць да яе не варта. Няхай прывыкне, адчуе ўпэўненасць, авалодае клаеам. Я не збіраюся i вам не раю.

— Маладых i трэба якраз з першых крокаў папраўляць. Фанабэрыі ў ix многа, ды толку мала. А гэта Барышава, відаць, стрэмка добрая. Глядзіце, каб не села на шыю i вам. Дарадчык у яе ўжо ёсць. Хітры, як чорт.

Анатоль Паўлавіч аж здзівіўея ад нечаканасц:,

— Што вы гаворыце, Наталля Іванаўна?

Ёй здалося, што ў пытанні, поўным папроку i перасцярогі, прагучала звычайная цікаўнасць, i жанчына пасыпала, як з малатарні.

— Знюхалася з гэтым вашым хвалёным саўхозам. Ноч удваіх начавалі ў старожцы. Што, вы думаеце, яны ў карты гулялі ці чыталі байкі Крылова? I ночы было ім мала — прыехалі ў паўдня. A бачылі, хто яе сустрэў, як ішла ў школу? Як яны ўсміхаліся каля завозні! Ужо збегала пазнаёміцца да бабы яго дружка, да Паранькі Усцігавай. А чаго, як думаеце?

Дырэктар здзіўлена паціснуў плячыма i развёў рукамі.

— Эх, Анатоль Паўлавіч, малады вы i нічога не бачыце. Дзе ім сустракацца? У Архіпа ён спіць на ўслончыку, у яе — у кожнага навідавоку. От i будуць хадзіць да Усцігава. А той за свайго дружка гатовы ў вір галавою. Разумееце?

— Нічога не разумею! — з абурэннем сказаў Анатоль Паўлавіч.

— Зразумееце, як пачнуць нашу школу скланяць у раёне за бытавое разлажэнне. А чый недагляд? Наш. Дазволілі маладому спецыялісту з першага дня скаціцца ў балота.

— Наталля Іванаўна, вы ж жанчына, маці.

— Таму i гавару! Гадзіну назад сама бачыла, як бег ад яе i азіраўся, а яна газеткай завесіла акно i паглядала ўслед.

Анатоль Паўлавіч перапыніў яе:

— Гэта я пасылаў заўхоза прыбіць вешалку. Трэба ёй яшчэ дастаць шафу, завезці бульбы, дроў. Так што не дзівіцеся, калі яго там яшчэ не раз убачыце. A ў хацінку хіба ніколі вас не заганяла непагадзь?

— Што вы раўняеце! — ускочыла Наталля 1ванаўна.— Яны ж былі ўдваіх. Удваіх, разумееце!

— А вы ведаеце, што на фронце нам даводзілася спаць пад адным шынялём i з радысткамі i з санітаркамі? Мы ix аберагалі, як сясцёр.

— Добрыя сябры пад адным шынялём! — зларадна засмяялася Наталля Іванаўна.— То фронт, а тут зусім іншае. Гэты хлышч на селавых баб i глядзець не хоча, а гэтую ружовую «падушачку» прыбраў адразу. Вы як хочаце, а мой абавязак папярэдзіць. Каб пасля ўсім не было сорамна, як пачнуць скланяць.

Анатоль Паўлавіч выйшаў з-за стала, прабегся па настаўніцкай, ускудлаціў чубок светлых валасоў, стаў насупраць Наталлі Іванаўны i, стрымліваючы хваляванне, загаварыў выразна, нібы дыктаваў кожны сказ:

— Наталля Іванаўна, я вас вельмі прашу, вельмі. Няхай тое, што вы сказалі, назаўсёды застанецца тут, паміж намі. Каб вашых неабгрунтаваных здагадак больш не чула ніводная душа. Вы нікому больш не казалі? — утаропіўся ў яе дырэктар.

— Я ж там не была. А мне ўжо тры чалавекі казалі. Бачылі, як ён выходзіў ад яе.

— Вы разумееце, што робіце? Працаваць няма каму. Прыехала першая адукаваная дзяўчына. Замест таго каб хоць трошкі прытуліць яе, стварыць мінімальныя ўмовы, падтрымаць, мы адразу... Як ёй тут заставацца? Плюне i паедзе. А паспяховасць будзе ўзнімаць Аўдоцця Мітрафанаўна? Наце,— ён падбег да стала, ухапіў некалькі паперак, паклаў перад завучам,— чытайце апошні загад аблана. Хіба вы не ведаеце сваіх кадраў? Адзіная, на каго можна абаперціся, а вы яе бэсціце...

— А мы хіба зломкі? Дзесяць гадоў стажу i чатыры падзякі райана — гэта вам не за карыя вочы. I Варвара Іванаўна, хоць i без дыплома... Вопыт... вопыт не забывайце, Анатоль Паўлавіч. А гэтыя з дыпломамі паспытаюць нашага хлеба i самі лататы дадуць...

— I пра заўхоза вы дарэмна. Я ўпэўнены, што ён партызаніў, ваяваў, не раз паранены. Прывёз зусім бездапаможнага таварыша, памагаў, пакуль той не стаў на ногі. Нарэшце, ён вельмі адукаваны чалавек, несумненна, педагог. А што дыплома няма — не вялікая бяда. Веды не ў кішэні i не ў папцы, a ў галаве павінны быць. А там, у ix не толькі дакументы,— гарады сцерлі з зямлі. Адновіць дыплом, i будзем рады працаваць з ім, калі захоча.