Віктар Казько - Выбраныя творы ў двух тамах. Том І

— Дзіцячых магілак шмат, болей, чым дарослых. Дзяцей на Палессі памірала больш, чым дарослых. Разумееце, Мацвей Антонавіч?

Гэта Мацвей разумеў.

— А вы самі паляшук? — спытаў ён сакратара абкома.

— Паляшук, таму і балюча. Ведаю, чаму яны паміралі. Балоты забіралі іх. Балоты забіралі жыццё, лепшую зямлю. Пясочак даставаўся селяніну, насення не аддаваў той пясочак, і жыццё знікала ў пясок. Нідзе так мужык не гібеў і не гнуўся, як тут. Палессе, Палессе...

— Маліна. Ах, якая маліна,— закрычалі двое з сваіх, што прыбылі з Шахраем і сакратаром абкома.— Сяргей Кузьміч, Алег Віктаравіч, запрашаем на маліну.— I неслі ўжо аднаму і другому па галінцы, бы свежаю крывёю пакропленай, уручылі Шахраю, сакратару абкома. I тыя пацягнуліся, бы хто пацягнуў іх, бы галінкі павялі. іх у маліннік, злізваючы на хаду ягады. Кінуліся ў маліннік і чужыя, кіношнікі ці журналісты. Ішлі ў ягады, як у загон, як бабы па полі, выбіраючы бульбу, як мужыкі ў пракос, кланяліся, кланяліся кожнай ягадцы, кожнаму кусціку.

— Ах, якая маліна, ах, які цуд — ягады, чаму ж ты маўчаў, Роўда, байкамі карміў?

— Я думаў, вам не да нашай маліны, думаў, высокае начальства і не ведае, што такое маліна.

— Хто сёння і ведае маліну, дык гэта толькі начальства,—абіраючы кусты, гаварыў сакратар абкома.— Вось пад вёскай расце, а ніхто і не збірае яе. I твае, Мацвей, побач робяць, а таксама некалі. А мы, начальнікі, ласуемся.— I ён, падміргнуўшы Мацвею, укалоў Шахрая: — Ці не так, скажаш, ведаў, куды мяне везці, часта па маліну ганяеш.

— Як не ведаць, Сяргей Кузьміч, у нашай справе ўсё трэба ведаць.

— А тое, што я ўжо тут усю маліну абабраў, ведаеш? Залез у зараснікі, мне да цябе ўжо і не прабіцца.

— Сюды, сюды, Сяргей Кузьміч,— крычалі двое з тых, што прыбылі з Шахраем.— Вось вам, Сяргей Кузьміч.— I зноў паднеслі сакратару на галінцы маліны.— Ламаць цяжка, не ломкая яна, ножык бы.

Ножыка ні ў кога не знайшлося, абыходзіліся хто як: адны ламалі, выкручвалі, дапамагалі сабе і зубамі, другія выдзіралі і з каранямі. Галінкі з самымі спелымі і буйнымі ягадамі неслі Сяргею Кузьмічу, Алегу Віктаравічу. Шмыгалі, упаўзалі ў поры, адкідвалі хвасты яшчаркі, што невядома як, невядома навошта выжылі тут. Прыпякала ўжо сонца, падымаючыся ўсё вышэй і вышэй, а ягады, папоеныя ім, рабіліся ўсё больш салодкімі і духмянымі. Да гэтага духмянага паху ягады прымешвалася і нешта іншае, трошкі горкае, але гаркавасць гэтую адчуваў адзін толькі Мацвей, таму што толькі ён адзін і меў у галаве: гэта апошняя маліна, астатняя тут лясная ягада. Ён прыкмячаў, як амаль што на вачах змянялася гэтая ягада, як хутка абсыхала па сонцы і як бы туманілася, пакрывалася шызым налётам і шэрхла, цвярдзела. Усё больш гарчыла і цвярдзела, чым бліжэй падыходзілі яны да ляснога масіву, перад якім абрываўся маліннік, пачыналіся ўжо тарфянікі, за якімі раўлі кустарэзы. I ўсё часцей нешта ўспыхвала, мігцела за гэтым паверхневым шызым налётам у глыбіннай акасцянеласці ягады, і як бы агеньчык нейкі запальваўся, як бы вока той жа яшчаркі глядзела з ягады, ажывала ў ягадзе. I мігатлівае гэта вока суцішала гул машын, цішыня і нейкая замаруджанасць нават уладарылі над Храпчынам, як і. ў сне Мацвея ў той незразумелай хаце. I ў гэтай вязкай, клейкай цішы яны амаль што як дзеці займаліся нечым адвечным і вельмі добрым: бралі маліну. Елі, як першы раз бачылі, елі цяпер і ў запас, бы ягадай можна наесціся ў запас. Яны ўжо былі на рагу малінніку, ім паглядалі ўжо ў вочы спляжаныя і сцягнутыя ў кучы дрэвы, якія трэба было паліць, але якія яшчэ праглі жыць, абламаным голлем цягнулі сокі з зямлі, бо карані ўсе былі вонку, тырчалі ў неба, як хвасты ў валоў ці кароў у хвіліну бзыку.

—Ну, досыць, як у дзяцінстве пабыў,—-«распраміўся і тым загадаў распраміцца іншым сакратар абкома.— Ну, дзякуй, ну, дзякуй, Мацвей Антонавіч, улагодзіў... Усе мяне ягадай частавалі, Мацвей Антонавіч, а ты так ні адзінай і не паднёс. Не паднёс жа, не сагнуўся для мяне.

— А я думаў, вы і не прыкмячаеце, Сяргей Кузьміч.

— Я павінен усё прыкмячаць, нават калі гэта вось такая дзіцячая забава. Дык пачастуеш, Мацвей Антонавіч, збярэш для мяне жменьку ці хоць адну ягадку сарвеш?

Мацвей маўчаў і не кратаўся.

— Не хочаш для мяне сагнуцца?

— Не хочу,— адказаў Мацвей, адчуваючы, як палец Шахрая ўпіваецца яму ў бок,— Для вас бы сарваў, але гнуцца перад вамі — не.

— Ну што ж... Дзякуй, дзякуй, Мацвей... Я яшчэ выберуся да цябе з жонкай і сынам. Мы з табою ўдвух, без падхалімаў, будзем збіраць маліну.