Генрых Далідовіч - Свой дом

Убачыўшы ix, Муха сумеўся. Відаць, не чакаў, што іменна яны будуць яго намочнікамі.

— «Вы не чакаеце прывітання ад свайго дзядзькі?» — падаючы руку, знарочыста зухавата запытаў Васілевіч, называючы дамоўлены пароль.

Муха падаў руку, але са здзіўленнем зірнуў па Васілевіча: што ты пляцеш? Які такі дзядзька? Значыць, не, Муха — не сувязны. Прыйшоў на іншую, сваю сустрэчу.

Пасля, калі пахадзілі па замеценай сцяжыне, перакінуліся словам-другім пра навіны, Муха раз-пораз зыркаў на гадзіннік i азіраўся па баках — відаць, выгледжваў таго, каго чакаў. Але ніхто ў сквер не заходзіў. Праўда, вунь паказаўся каля гасцініцы «Еўропа» дзядок, але адразу ж павярнуў на былую Губернатарскую вуліцу. Ды Муха доўга праводзіў яго пільным позіркам.

Неўзабаве Муха адкараскаўся ад ix, застаўся ў скверы, а яны падаліся сваімі дарогамі: Васілевіч — дадому, Нямкевіч — да Волькі.

5.

— Эй, буржуй, выходи! — адчыніўшы цяжкія рыпучыя дзверы, гукнуў малады рыжы ахоўнік.

Лашковіч, лежучы на цвёрдых дашчаных нарах пад паліто, няўцямна зірнуў на таго: ну, што яшчэ трэба? Зусім жа нядаўна цягалі, дапытвалі, пагражалі! Бачачы, што той настойліва чакае пры адчыненых дзвярах, паволі падняўся, апрануў наверх пакамечанага за гэтыя, лічы, тры тыдні касцюма выцертае да бляску паліто, узяў злямчаны капялюш i паслухмяна паплёўся з камеры, па даўняй ужо звычцы не спрачаючыся з турэмнымі наглядачамі. Але ў доўгім i вузкім падслепаватым, толькі пры святле аднаго далёкага ліхтара калідоры сцепануўся i наструніўся: з суседніх камер-адзіночак выводзілі i іншых яго калег па няволі — высокага, тонкага, у афіцэрскіх шапцы i шынялі Еўзікава, а таксама грузнага, у генеральскім уборы, толькі без пагонаў Петрыкевіча.

Лашковіча прытрымалі, а тых, наадварот, пагналі наперад, на выхад. Мусіць, дзеля таго, каб яны не сустрэліся i не перамовіліся. Прывыкшы да такіх турэмных парадкаў, Лашковіч не пазважаў на ix, нават вельмі не думаў, куды i чаго ix вядуць. Гоняць — ідзі, бо ты, бяспраўны, мусіш слухацца. Але зусім нечакана ён не толькі ажывіўся, але нават устрапянуўся: загуло, аж затрэслася ўсё турэмнае сутарэнне. Спачатку не мог здагадацца, што робіцца, а пасля азірнуўшыся, убачыў: па калідоры сюды, на двор, бягуць адзін за адным салдаты з вінтоўкамі. Усе ўзбуджаныя, запыханыя.

Рыжы ахоўнік руляю вінтоўкі прыціснуў Лашкевіча да сцяны — даваў дарогу.

— Што за шум-бурум? — запытаў Лашковіч у свайго апекуна.

— Много будешь знать — состаришься,— буркнуў той.

— Молодец! — падражніў Лашковіч.— Исправно несешь тюремную службу. Как и рожденный для нее.

— Павесяліся!— зларадна прыстрашыў той.— Хутка запяеш амінь...

— Шевелись, парень! — гукнуў ахоўніку крайні пажылы вайсковец, бегучы i заблытваючыся ў доўгіх полах шыняля.— Поляки подходят к пригороду! И немцы уже недалече!

«Вось яно што! — штосьці мігам апякло душу Лашковічу. Тут жа знікла яго дрымота, вяласць i абыякавасць.— Вось чаму такая мітусня! — Раптоўна заадно ўмлеў.— Пачакай, але куды нас вядуць?»

Неразлучны дагэтуль наглядач адступіў крыху назад i ўбок, трымаючы перад сабою вінтоўку:

— Уперад! I без дурыкаў!

Лашковіч адчуў: халаднее душа. Як не сваімі нагамі выходзіў у двор — заціснуты будынкам i высокаю сцяною, глыбокі, нібы вялізная магільная яміна, пляц.

«Павязуць у глыб Расіі? — апальваў страх розум.— Расстраляюць?»

На заснежаным, але ўтаптаным пляцы ix скупілі, абкружылі з усіх бакоў, i яны, зняволеныя, усе як адзін з прагаю зірнулі на блізкую адчыненую масіўную жалезную браму, за якою бялеўся снег, святлеўся дзень i быў відаць краёк сонечнага, яшчэ скупа блакітнага неба — адным словам, была воля вольная.

— Ну, где же старшой? — нервова азіраючыся, запытаў адзін з самых пажылых канвойных, той, што выводзіў азызлага Петрыкевіча.

Лашковіч, нібы ад удару электрычнага току, рэзка ўскінуў галаву: Еўзікаў i Петрыкевіч, адчуўшы пагрозу, таксама выпрасталіся i нашатэрыліся. Петрыкевіч, хоць i пажылы чалавек, бывалы ўжо генерал, разгубіўся, зморшчыўся, а звычайна рашучы, разважлівы Еўзікаў нервова закусаў поўныя вусны, зірнуў на генерала, пасля перавёў позірк на яго. Спачатку ў яго вачах ажыло недаўменнае запытанне, а неўзабаве заіскрылася дзёрзкае натхненне: варон лавіць не трэба!

Усё зразумеўшы i намагаючыся быць з халодным розумам, Лашковіч паказаў яму вачыма на самага пажылога і, мусіць, кемлівага ахоўніка, а пасля скасіў вочы на «свайго», які вельмі ўеўся яму за час зняволення. Рыжун у гэтую хвіліну нецярпліва азіраўся, мусіць, чакаючы старшага, які, відаць, вось-вось павінен быў падбегчы i сказаць сваё слова пра іхні лёс. На загарэлай дужай шыі рыжага вытыркнуўся вялікі кадык, нацёрты да чырвані каўняром цвёрдага шыняля. Спажыўшы момант i з нянавісцю пазіраючы на чужую шыю, Лашковіч імгненна i з усяе сілы рабром правай далоні смалянуў на гэтым кадыку. Рыжы ахнуў, устрапянуўся, вырачыў вочы i разявіў рот, але ні абараняцца, ні нападаць не мог, захаўкаў, як выкінутая на бераг рыбіна, выпусціў з рук вінтоўку, сагнуўся i закрыў твар далонямі.