Генрых Далідовіч - Свой дом

— Вайсковы, дык добра адчуваеш сітуацыю,— прамовіў Лашковіч.— Сапраўды, не варта драмаць, выпускаць тое, што само ідзе ў рукі.

Ёўзікаў слухаў з павагаю i паслухмянасцю, чакаў парады ўжо сталага палітыка.

— Ты, Язэп, заставайся тут,— наказаў Лашковіч.— Пастарайся ўтрымаць гэты будынак,— гаварыў, а заадно i на хаду думаў-разважаў, што i як paбіць ім далей.— Трэба зноў асталявацца якраз тут. Значыць, будзь з гэтай хвіліны новым гарадскім камендантам.

— Ёсць! — казырнуў Еўзікаў. У знак згоды з ім, старэйшым i ветэранам руху.

— Ну, а я пабягу клікаць з падполля з'ездаўскую Раду, падымаць нашы баявыя дружыны — ўлада ў Мінску цяпер сама просіцца да нас...

6.

Ландар стомлена прысеў за свой старшынёўскі стол. Замаўчаў. Сцяў вусны i Мяснікоў, толькi нервова паходжваў па кабінеце.

Абодвум было цяжка. I адзін, старшыня Мінскага Савета, i другі, старшыня Паўночна-Заходняга абласнога камітэта РСДРП (б), камандуючы Заходнім фронтам i старшыня Аблвыкамзаха, да самага аношняга часу былі тут вельмі ўплывовыя людзі, нямала зрабілі для новага вобліку краю i Мінска, а вось цяпер на вачах трацілі моц i сілу, станавіліся звычайнымі савецкімі служачымі, якім не варта ўжо заставацца ў Мінску ні на дзень.

Зазваніў тэлефон.

Ландар, папраўляючы накінутае на плечы пальто, тут жа ўзяў трубку, нібы адрачона прыклаў яе да вуха: цяпер тое, што гаварылі яму, ці тое, што казаў ён некаму, было толькі яшчэ адною навіною, але вялікай важкасці ўжо не мела. Многае ўжо ішло-кацілася па волі лёсу i сітуацыі, што ўзнікала з-за нечай вышэйшай волі.

— Таварыш старшыня,— як адчулася, вельмі ўсхвалявана загаварыў начальнік аддзела па барацьбе з контррэвалюцыяй i сабатажам.— Горад становіцца бескантрольны! На вуліцы вывальваюць спекулянты i гандляры, чые правы мы ўрэзалі, усякія цёмныя людзі, рабаўнікі, ворагі Савецкай улады. Гэтая пошасць нацкоўвае абывацеляў супраць нас, пачынае рабаваць крамы, асабліва яўрэйскія, нападае на міліцыянераў, на іншых савецкіх служачых...

— Ужывайце тыя правы, што маеце! — незадаволена, нават нязвыкла для сябе груба сказаў Ландар.

— Таварыш старшыня, мы ўжо не можам утаймаваць стыхію,— адчаіўся той.

— Дык якое, па-вашаму, выйсце?

— Трэба як мага хутчэй пакідаць горад.

— Гэта мы ведаем i без вас,— ужо мякчэй прамовіў Ландар.— Карацей, прасачыце, каб мы не пакінулі тут казну i галоўныя нашы дакументы.

— A якія новыя ўказанні па эвакуацыі нашых служачых?

— Паўтараю вам: мы эвакуіруем тых, каму найперш пагражае расправа. Астатнія таварышы няхай сваім ходам кіруюцца на Смаленск. Між намі кажучы, гэткім чынам будзе выбірацца з Мінска нават штаб фронту...

Ці то разгублены, ці то засмучаны начальнік аддзела заціх; Ландар не стаў чакаць, чым яшчэ ён занепакоіць, паклаў трубку. Якраз у гэтую хвіліну ў кабінет шпарка зайшоў камендант Савета, спакойна, але напружана сказаў іншую навіну:

— Таварышы, польскія легіянеры разбілі наш атрад пад Асіповічамі i ва ўвесь дух пруць сюды, а немцы падыходзяць да Заслаўя... I яшчэ...

— Што «яшчэ»? — запыніўся, рэзка запытаў Мяснікоў. Закусіў ніжнюю губу, здаецца, аж да крыві.

— Толькі што пазваніў Клёнаў: у астрогу — мяцеж, раззброена варта,— па-ранейшаму нібы непарушна, але ўзрушана дакладваў камендант.— Збеглі верхаводы Беларускай вайсковай рады, арыштаваныя легіянеры Доўбар-Мусніцкага, а таксама крымінальнікі. А гэта азначае, таварышы, што хутка хаос у горадзе будзе накіраваны супраць нас...

— Ну, такую тваю! — вылаяўся Мяснікоў, махнуў у паветры кулаком.— Як маглі выпусціць нацыяналістаў i доўбарчыкаў?! Расстраляць мала за такое разявак!

— Мы, таварыш Пятроў, можам накухталяць збеглых? — запытаў у каменданта Ландар.

— На жаль, не,— развёў рукі той.— Вайсдорф сабраў усяго 200 надзейных чырвонаармейцаў. Калі мы пашлём хоць чвэртку на пошукі i пакаранне, то, па-першае, няма надзеі, што яны справяцца з тымі, а па-другое, я не магу запэўніць, што аслаблымі сіламі мы ўтрымаем станцыю, свой цягнік...

— А трэба было б даць сволачам напаследак у зубы! — пашкадаваў Мяснікоў, кончыкамі пальцаў тручы лоб. Відаць, балела галава ад апошніх бяссонных начэй. Калі зноў зазваніў тэлефон, нечакана кінуўся, падняў трубку. Паслухаўшы крыху, ажывіўся: — Ну, што добрае скажаш, Майсей Іосіфавіч?

Значыць, званіў Калмановіч — новы старшыня Саўнаркома Заходняй вобласці i фронту.

Пасля, калі той ці штосьці расказаў, ці спытаў, з пахмурным жартам прамовіў: