Генрых Далідовіч - Свой дом

Лашковіч схапіў вінтоўку і, ужо ўзброены, здольны не толькі для абароны, але i для нападзення, ускінуў галаву: Еўзікаў, вырываючы зброю, валтузіўся са старым — той, невысокі, але каржакаваты, не паддаваўся. Астатнія два маладыя салдаты ад нечаканасці аталапелі.

— Зброю — на дол! — Лашковіч рашуча навёў на ix вінтоўку i, калі тыя наслухмяна пашпурлялі, зноў закамандаваў: — Марш да сцяны! I мордай — на зямлю!

Нізкі i высокі маладыя салдаты подбегам патрусілі адгэтуль, a Лашковіч улучыў момант i наском чаравіка ўдарыў старому канваіру пад калена — той падкасіўся, упаў, i з яго аслабелых рук Еўзікаў ужо легка вырваў вінтоўку.

— Ляжаць! — загадаў i старому Лашковіч.

Аднак той не паслухаў, пачаў надымадца.

— Ах, бандзюгі! — не спалохаўся, а, наадварот, загарэўся ад гневу.— Я...

Лашковіч шчоўкнуў затворам:

— Да сцяны, стары пень!

Той, светлавалосы, нават нібы без броваў, напалову бяззубы, i ca злосцю, i з насцярогаю зірнуў на Лашковіча — i, убачыўшы, што ён не пашкадуе, застрэліць, захацеў жыць. Падняўся i, скачучы на левай назе, борздка патрухаў да сцяны.

— Пабеглі! — кіўком галавы Лашковіч паказаў сваім на выхад.

Гэтая сутычка адбылася так нечакана i хутка, што брамны вартавы не толькі не перашкодзіў, але i шарахнуўся ў памяшканне, бачачы, што яны бягуць на яго з вінтоўкамі i цырымоніцца не будуцъ.

Яны ж, без замінкі вымкнуўшыся за браму, п'янеючы ад дзёрзкасці i ад марознага свежага паветра, шпарка пабеглі. Да Праабражэнскай. Бо справа, па Захараўскай, было завельмі шматлюдна.

Гонкі Еўзікаў імчаў першы, за ім улёг Лашковіч. Ззаду тупацеў генерал.

За Багадзельнаю вуліцаю Еўзікаў спачатку азірнуўся, а пасля запыніў бег. Дагнаўшы яго, толькі цяпер павярнуў назад галаву i Лашковіч: Петрыкевіч цяжка валюхаў, коўзаўся, падаў i вельмі цяжка ўскарэбваўся на ногі, бег i зноў ляцеў потырч. Вось зноў гупнуўся кулём, але цяпер нават i не паспрабаваў варушыцца, ляжаў, выцягнуўшы рукі.

— Вернемся, паможам,— утаймоўваючы дыханне, прамовіў Лашковіч.

— Нельга ж траціць ні хвіліны! — зморшчыўся Еўзікаў. Хоць i шпарка бег, але ўсё роўна белы. Быццам палатно.— Можа, выправіліся ўжо ўслед за намі.

— Трэба...

Еўзікаў пакрывіўся, але, бачачы, што пагоні не відаць, моўчкі падаўся назад, да распластанага генерала.

— Радыкуліт, спадары,— паскардзіўся той i адчайна заенчыў, калі яны моўчкі пачалі падымаць яго.— Кідайце, ратуйцеся самі. Вы маладыя, вы трэба справе, а я...

— Ідзіце праз сілу, генерал,— сказаў Лашковіч, кладучы Петрыкевічаву цяжкую руку сабе на карак.— Вам таксама трэба жыць, змагацца, а не спяшыць на плаху...

Яны сілай павалаклі генерала, кіруючыся да Траецкага прадмесця, дзе была адна з іхніх падпольных явак.

Былая Губернатарская вуліца (як казалі, цяпер ужо імя Маркса), блізкая Саборная плошча (па-новаму плошча Свабоды), былі ажыўленыя — імчалі да вакзала сані з жанчынамі, з дзецьмі i клункамі, ішлі строем вайскоўцы, купкамі — цывільныя. Хоць на ix, збеглых з турмы, у гэтай сумятні ніхто не зважаў, яны, выскачыўшы на рог плошчы i вуліцы, паасцерагаліся вытыркацца, абачліва пачалі ціснуцца да сцяны. A калі згледзелі, што няма варты, адчыненыя дзверы ў былым губернатарскім доме, дзе летась увосень размяшчаліся Беларуская вайсковая цэнтральная рада i Вялікая Беларуская рада, а пасля ix разгону — Саўнарком, хуценька шмыгнулі туды.

Дзверы за сабою зачынілі. Павалаклі зусім ужо ацяжэлага генерала па лесвіцы — на ёй, як далей i на калідоры, было процьма параскіданых папер: ясна, што саўнаркомаўцы нядаўна вельмі спешна пакідалі будынак.

У былой сваёй канцылярыі запыніліся, апусцілі абвялага генерала на адно з уцалелых крэсел, што стаяла ў кутку, a самі кінуліся да акна з выбітымі шыбамі i з сарванай фіранкаю, пазіраючы на Саборную плошчу: па ёй цёк i цёк людскі ручэй.

— Даюць драла бальшавічкі i іхнія прыслужнікі,— праз зубы сказаў Еўзікаў.— Не паспеўшы як след справіць ведзьмін баль...

Лашковіч змаўчаў: у гэтую хвіліну падумаў пра Васілевіча i Нямкевіча. Што — тыя, прыгрэўшыся каля Саветаў, таксама сыходзяць з імі? Разумныя ж, шчырыя, бітыя хлопцы, а, бач, гэтак паверылі пераможцам-дэмагогам i дэспатам! Як ні адгаворваў, усё роўна пайшлі служыць тым, хто на словах спачувае, шмат дакляроўвае, а на справе душыць неміласэрна!

— Што рабіць, дзядзька Максім? — паважна, як i трэба маладзейшаму, запытаў у яго Еўзікаў.

— Ужо апамятаўся, аддыхаўся? — усміхнуўся ён.

— Няма калі цацкацца з сабою, трэба не траціць ні хвіліны,— адказаў той.