Генрых Далідовіч - Свой дом

Неўзабаве Васілевіч, Баравік, Еўзікаў, а таксама персанальна названыя Аўторкам асобы падняліся на сцэну, паселі за сталамі.

Васілевіч мусіў сесці каля Аўторка — весці далей сесію. Прасілі ўзяць руль Баравіка з прамоўніцкімі і артыстычнымі здольнасцямі, але той адмовіўся.

— Спадары,— падняўшыся, з хваляваннем, аж зарэзала ў жываце, сказаў Васілевіч.— А цяпер нам трэба зацвердзіць парадак дня нашай работы. На вашу думку выносіцца некалькі пытанняў,— і калі зачытаў усё, што было загадзя запісана на паперцы, то аж разгубіўся: і ў прэзідыуме, і ў залі загудзелі. З незадавальненнем і з абурэннем.

Васілевіч адчуў, што да яго прылівае нейкае двайное пачуццё: па-першае, ён загадзя ведаў, які будзе парадак дня, і хваляваўся, па-другое, адчуваў, як будуць негадаваць саюзнікі. Яму трэба было ўтаймаваць незадаволеных, але ў душы яму хацелася, каб тыя здолелі абсекчы, не даць Аўторку, Лашковічу і іншым, пад'юшчаным Ланкійскімі, дабіцца таго, што яны задумалі,— разрыву з Расіяй. Ніколі яшчэ ў сваім жыцці ён не быў у такім супярэчлівым пераплёце. Яго часамі папракалі за іншае, за тое, што ён лабавы, захоплены нейкай адной сваёй ідэяй, а тут вось сам час змушае віртуознічаць, нават выкручвацца, як уюн у сетцы.

— Якія будуць думкі наконт парадка дня? — запытаў ён найперш у залі, дзе сядзела з паўсотні людзей.

— Дазвольце слова,— пачуўся ззаду голас. Азірнуўся: падымаецца грузны, як калода, з павіслымі чорнымі бровамі, з сівымі вусамі Пайкес і кіруецца да краю сцэны.

Пайкес стаў каля трыбуны, узвысіўся ў белых валёнках, афіцэрскім галіфэ і шэрым пінжаку, загуў:

— Мы, фракция социал-демократов (меньшевики), протестуем против пунктов: «Объявление независимой БНР», ибо усматриваем: а) тайный сговор белорусской части Народного секретариата с немецкими властями, б) сокрытие ею своих тайных замыслов от остальных. Вместо вышеназванного пункта мы предлагаем его другую редакцию: «Обсуждение вопроса о БНР как о будущей автономной части Российской Федерации».

І ў прэзідыуме, і ў залі заляскалі прыхільнікі Пайкесавай парады — можа, чалавек і з дваццаць.

— Мы, фракция социал-революционеров, присоединяемся к мнению социал-демократов! — падхапіўся і з месца ў прэзідыуме выкрыкнуў рыжабароды плячысты Шумскі.

— Граяедане Белкйнд, Ванштейн и я полностью солидарны с предложениями граждан Пайкеса и Шуйского,— настойліва, таксама з прэзідыума падаў голас Гутман.

— Ты чаго цягнеш ката за хвост? — зашыпеў на яго, Васілевіча, Аўторак.— Вынось хутчэй прапановы на галасаванне!

— Спадары! Увага! — паспрабаваў суцішыць узбуджан ых радцаў ён.— Калі ёсць дзве розныя прапановы, то давайце прагаласуем за іх.— І, перамагаючы тых, хто не мог супакоіцца, гудзеў ды бубніў ці то на ўвесь голас, ці то толькі сабе: — Хто за першую прапанову, каб ужо на гэтую сесію вылучыць такі пункт: «Аб'яўленне незалежнай БНР і разрыў усіх адносін з Расіяй»?

Прагаласавалі. Паколькі блок беларускіх партый быў найбольш шматлюдны, то большая палова галасоў была якраз за гэты пункт.

Пасля са страсцямі, са спрэчкамі, галасаваннем зацвердзілі і іншыя пункты. Сярод іх былі і такія: «Утварэнне ўрада БНР», «Прыняцце Трэцяй Устаўной Граматы», «Дыпламатычны абмен БНР з іншымі хсраінамі».

Затым даў слова Аўторку.

Той, нібы не зважаючы на нядаўнія перапалкі, на розныя думкі ў залі, спакойна падышоў да трыбуны, зірнуў спадылба на залю.

— Спадары!— прамовіў суха.— Мне даручылі выступіць з дакладам Народны сакратарыят, прэзідыум Рады БНР, а таксама я маю давер і ад самай вялікай і аўтарытэтнай беларускай партыі, ад Грамады.

Далей аскетычна, без эмоцый ён пачаў напамінаць усім пра перапетыі палітычнага руху ў Мінску за 1917-ты і гэты год. Праўда, калі гаварыў пра «вераломныя адносіны насаджай бальшавіцкай браціі тыпу Мяснікова, Ландэра, Калмановіча да беларускай справы», то глухаваты голас яго ажыўляўся — суровасцю і злосцю.

— Спадары! Сябры! — праз паўгадзіны падняў галаву ад паперыны, строга зірнуў на ўсіх. Цяжка было і зразумець, ці такі скупы ў чалавека характар, ці то такая «рэвалюцыйная», лепш сказаць, эсэраўская поза.— Мы, члены розных рэвалюцыйных з беларускаю афарбоўкаю партый, рады сёння бачыць: мы не толькі ўстоялі ў такі віхурны час, але і сабраліся ў адзін згуртаваны цэнтр, сталі асноўнай палітычнай сілай краю. Мы рады, што змаглі пасаюзіцца з усімі палітычнымі суполкамі, з гарадскімі, земскімі самакіраваннямі і за кароткі час наша кааліцыя стала сапраўдным дзяржаўным органам, адказным за лёс спустошанай, абрабаванай і зняважанай Беларусі. З намі лічацца нямецкія акупацыйныя ўлады, хоць не вельмі хочуць спрыяць. А не дужа спрыяюць, можа, і таму, што ясна не бачаць нашай палітычнай праграмы. Блок беларускіх партый вылучае на разгляд высокапаважанай сесіі Рады БНР тэзіс незалежнасці Беларусі і разарвання ёю ўсіх сувязей з Расіяй. Я думаю: мы вымушаны гэта зрабіць цяпер, каб спыніць юрыдычны суверэнітэт Расіі на нашы землі, каб ва ўмовах акупацыі мы маглі самі рашыць свой лёс. Адпаведна, нам трэба сфарміраваць свой кааліцыйны ўрад, прыняць новую Устаўную Грамату і пачаць ажыццяўляць свае ідэалы. Разумнай альтэрнатывы гэтаму няма. Супрацьлеглае — палітычная блізарукасць, самападман, непавага саміх сябе...