Генрых Далідовіч - Свой дом

Не ведаючы, што ён і як робіць, Васілевіч з адчаем і з разгубленасцю падхапіўся. І каб утрымаць усіх ад параенага Ланкійскімі ды падтрыманага некаторымі тутэйшымі, каб выратаваць сумленных людзей ад ганьбы, сказаў не насуперак свайму даручэнню, але і не асабліва ў суладдзі з ім — найперш дзеля таго, каб адцягнуць, адсунуць тое, што гэтак паспешна навальваецца на іх:

— Асабіста я не супраць, каб нам самім падбаць пра сябе. А калі трэба будзе, то і падпісаць сваю дамову з Берлінам. Але я не хацеў бы, каб такія лёсаносныя рэчы мы рашалі толькі тут, лічы, келейна. Я раю: давайце склічам сход Грамады і пагаворым пра ўсё гэта там. І што рошыць Грамада, найбольшая, самая аўтарытэтная партыя ў Радзе, тое і вынесем ад яе імя на ўсеагульны наш з'езд.

«Можа, на сходзе збэсцяць, стопчуць гэтую канцэпцыю...» — падумаў сам сабе.

— Вельмі разумная парада,— упершыню за сённяшнюю сустрэчу пачуўся зычны Бурбісаў голас. І гэтая рэпліка аднаго з ветэранаў руху каго астудзіла, а каму памагла зарыентавацца.

— А можа, нам яшчэ раз перамовіцца з Доўбар-Мусніцкім,— падняўся і таксама ўпершыню сёння загаварыў Нямкевіч.— Па-першае, у яго значная сіла і вялікія грошы, а па-другое, ён спачувае нам...

У залі нечакана амаль усе выбухнулі рогатам. Зачырванелы Нямкевіч сеў і апусціў галаву.

«Сказаў тое, што трэба было яму сказаць, але незайздроснае ў яго цяпер становішча!» — паспачуваў сябру Васілевіч.

— Можа, яшчэ і іншыя парады ёсць? — усміхнуўся звычайна суровы, аскетычны Аўторак, навідавоку пацяшаючыся з Нямкевічавага слова.

— Сапраўды, спадары, давайце спачатку пагаворым пра такія важныя рэчы на грамадоўскім сходзе,— выратаваў Нямкевіча, а заадно і сам акрыялы Баравік і ўскінуў руку. Услед за ім падняла рукі большая палова з тых, хто быў у пакоі.

— Што ж,— прамовіў Аўторак,— спадар Сымон мае рацыю: няхай галоўная наша, беларуская, партыя, дзе старэйшыны руху, паразважыць пра ўсё і выкажа сваю думку. А цяпер, спадары, давайце падумаем пра наказ для нашай дэлегацыі. Лічу, найперш мы павінны Генеральнаму сакратарыяту Украіны афіцыйна аб'явіць пра нашу БНР.

— У другім пункце запісаць: нам трэба абмяняцца прадстаўніцтвамі,— параіў Лашкевіч.

Аўторак, сеўшы, пачаў шпарка запісваць. Калі падняў галаву, то падаў голас Баравік. Але Васілевіч добра недачуў, бо якраз у гэты час павярнуўся і зірнуў на Нямкевіча: як адчуваеш сябе, дружа?

— Дзякуй,— пачуўся голас Аўторка.— Якія яшчэ ёсць думкі? — Хтосьці сказаў глуха, а за ім — яшчэ адзін не вельмі выразна. Васілевіч, дачакаўшыся, калі разгублены Нямкевіч падыме галаву, падміргнуў: ну, не адчайвайцеся. Ты ж праверыў тое, што трэба было яшчэ раз адчуць.

— Ну, а цяпер варта сказаць і пра галоўнае для нас, пра грашовую помач,— гучна сказаў у гэты час Заходка.

— Трэба асобна сказаць пра таварны абмен з Украінай і з мяжою, без чаго нам не абысціся,— дадаў Пячэрскі.

Неўзабаве за ўсе гэтыя сем пунктаў з наказу дэлегацыі БНР прагаласавалі адзінагалосна.

3.

Як і трэба было, сёння, увечар, Муха ўпотай прыйшоў да Дзядзі на Шпітальную вуліцу.

Як і заўсёды вось у такія рэдкія адмысловыя візіты, дзверы адчыніў сам гаспадар, моўчкі, толькі ўзмахам рукі запрасіў у невялікую зацемненую душную кватэрку-заканурак, запёрся, пастаяў і паслухаў, што робіцца на лесвіцы, а пасля прышлёпаў услед за ім у пакой. Быў у доўгай шэрай цёплай піжаме і ў мяккіх тапачках, на галаве — чорная аксамітная ярмолка. І ў змроку выдатныя вочы пранізлівыя, а загнуты нос падобны на ястрабіны.

— Ну што рашыла Грамада? — не вітаючыся і не запальваючы святла, нецярпліва запытаў.

— Даручыла Народнаму сакратарыяту вынесці на пленарны сход Рады БНР тэзіс незалежнасці рэспублікі і звярнуцца да народаў Беларусі з Трэцяй Устаўной Граматай,— як яму і належыць, коратка ды ясна адказаў Муха.

Нізенькі і кволы стары неяк вельмі хутка апусціўся на крэсла, што стаяла каля стала, пацепнуў плячыма:

— І колькі ж галасамі «за» і «супраць» рашылі такое дзёрзкае?

— Аднагалосна.

— Вы — што?! Аднагалосна — за разрыў з Расіяй? !

— Праўда, не адразу прыйшлі да такога. Спачатку была вострая палеміка.

— Якая? — вывуджваў навіны Дзядзя.— Хто што гаварыў?

— Васілевіч, Шуляк, Лашкевіч, Еўзікаў, Пячэрскі адразу павялі бой за незалежнасць. Баравік і яшчэ колькі яго аднадумцаў, асабліва малады Касцюковіч, былі супраць, спрабавалі ўдарыць па Ланкійскіх за тое, што «тыя падліваюць масла ў агонь», але не змаглі ўзяць верх. Пасля і самі галасавалі «за», агаварыўшыся, што робяць так толькі таму, каб не расколваць Грамаду, не паказваць іншым, найперш небеларускім, партыям рознагалоссе.