Генрых Далідовіч - Свой дом

Ян Ланкійскі, слухаючы, сумна паківаў галавою: усё нам знаёмае! Да драбніц!

— А цяпер, калі мы намерыліся аб'явіць БНР, калі мы бяромся ўзваліць на свае плечы і маральны, і матэрыяльны клопат пра народ, нам трэба грошы. І немалыя. Дык вось мы рашылі папрасіць помачы ў лаяльнай да нас, і, галоўнае, багатай Украінскай Народнай Рэспублікі. Другога выйсця няма. А Кіеў, асабіста я лічу, павінен паспрыяць нам, бо і ў яго інтарэсах, каб і мы пайшлі іхнім шляхам, сталі яму моцнымі саюзнікамі...

Ян Ланкійскі невыразна пацепнуў плячыма: калі ласка, рашайце. А сам дастаў з унутранай кішэні рудога пінжака сіні аловак, пашмальцаваны чырвоны блакнот, штосьці хуценька запісаў, а пасля вырваў лісток і падаў брату. Той, прачытаўшы, са згодаю заківаў галавою, таксама чыркнуў раз-другі і вярнуў запіску Яну. Абмацаўшы вачыма напісанае братам, і той кіўком адобрыў яго.

— Каго пашлём і з якім наказам? — Аўторак акінуў позіркам усіх.— Хто хоча сам узяцца за такую цяжкую, але пачэсную місію?

У кабінеце запанавала цішыня.

— Можна мне сказаць пару слоў? — падняў каля яго руку Антон Ланкійскі.

— Калі ласка.

Антон падняўся, расшпіліў стараватае, але некалі шыкоўнае чорнае паліто, сцягнуў і паклаў на стол каляровы шалік. Высокі, стройны, з высокім прыгожым ілбом, з невялікімі вусікамі пад прадаўгаватым, на кончыку паднятым носам. Статны мужчына, еўрапеец, нічога не скажаш.

— Вы, канечне, усе бачылі: нядаўна Ян падаў мне запіску,— мякка, але гучна прамовіў ён і ўсміхнуўся.— Ян — юрыст, дык мысліць адпаведна, ясна і дакладна. А іменна: на якой юрыдычнай аснове будзем пазычаць вялікую грашовую суму? — зрабіў важкую паўзу, а пасля ў затоенай цішыні дадаў: — А што прыйдзецца ісці якраз у пазыкі, ніякага сумнення няма. Бо выбачайце, ніхто задарма, за прыгожыя вочы цяпер, у такі цяжкі час нічога не дасць!

У залі — па-ранейшаму ні гуку. Нават самыя нецярплівыя не падавалі голасу. Можа, і ад таго, што прамоўца змусіў задумацца пра тое, пра што ўсе дагэтуль як след не паразважылі.

— Першае, што запытаюць у дэлегацыі: які ваш, браточкі, статус? — Антон падняў сіні, як і ў брата, аловак. Прыцягнуў яшчэ большую ўвагу да сябе.— А статус яшчэ сёння невыразны. Як мы, прыезджыя, зразумелі, Рада БНР механічна лічыць сябе сябрам Расійскае Федэрацыі. Але, выбачайце, тая за гэткага сябра вас не лічыць, бо не прызнавала і не прызнае вас. Па-другое, ці захоча незалежная Украіна штосьці пазычыць нам як частцы Расеі без згоды, без гарантыі цэнтральнага ўрада? Канечне, не. Іншая, спадары, рэч, каб прыехала дэлегацыя незалежнай БНР. Тады перамовы пайшлі б зусім па-іншаму — як перамовы суверэнных дзяржаў...

Усміхнуўся, перавёў дыханне ці зноў знарочыста запаўзіў.

— Але, здаецца, у вас нозалеяотіцкая канцэпцыя зусім не ў пашане,— прамовіў. З усмешкай: але заадно і з далікатным папрокам.— Вы нават асцерагаецеся запратэставаць, што найперш намі там, у цэнтры, адкупіліся, кінулі нас пад ногі немцам як вабны кавал. Наша дэлегацыя, бачачы, што вы тут у вельмі спрыяльнай сітуацыі, раіць: ні хвіліны не марудзячы, аб'яўляйма незалежную БНР як патрэбу найперш самім бараніць свае жыццёвыя інтарэсы!

— Хвіліначку! — амаль насупраць Яна падняўся высокі, сёння з хораша ўкладзенымі светлымі валасамі, у дыхтоўным шэрым гарнітуры Баравік.— На нашым снежаньскім кангрэсе я быў адзін з тых, хто дабіваўся, як вы кажаце, незалежніцкай канцэпцыі. Але цяпер я супраць яе: цяпер змагацца за яе — значыць свядома ісці на разрыў з Расіяй і на хаўрус з Германіяй. Не толькі многія прымкнулын да нас усерасійскія партыі, але і многія з нас супраць замацавання на нашай зямлі тэўтонскай акупацыі.

— А хіба мы, міл-чалавек, за гэта?

— Мне здаецца: вы штурхаеце якраз да такога...

— Выбачайце,— спакойна адказаў Антон, але

злосна прыплюшчыў вочы.— Мы ў Вільні рабілі і робім усё, каб не стаць нямецкімі парабкамі, але ўзяць ад іх усё для нашага руху. На жаль, мы не шмат дабіліся. Затое вы тут, у Мінску, можаце дамагчыся болей.

— Але гэта не значыць, што мы павінны запляміць сябе...

Прамоўца зусім збянтэжыўся:

— Я, міл-чалавек, здагадваюся, што вы хочаце сказаць. Але давайце гаварыць шчыра і цвяроза. Каб выратавацца, бальшавікі не пабаяліся ніякай плямы, падпісалі з Германіяй вельмі ўніжальную дамову, сунулі ёй агромністы прэзэнт. Дык чаму дзеля с в а й г о выратавання мы не можам самі падпісаць сваю, можа, таксама не зусім прыемную дамову з той жа Германіяй? Ці за адно і тое ж хтосьці — дабрадзей, а мы — зламыснікі?