Генрых Далідовіч - Свой дом

— Хадзем, і хутчэй,— пацепнуў плячыма Антон Ланкійскі.— Вагон наш не толькі не апальваўся, але быў з выбітымі вокнамі, дык мы зусім акалелі.

Пайшлі па прыснеяганым пероне, удыхаючы стылае паветра. Хоць набліжаўся красавік, было не адзін дзень і святло ды цяпло, нямала растала снегу, але апошнія дні нечакана зусім пайшлі вельмі халодныя.

— Дык што — нарабілі, кажаце, шуму на ўсю Расею? — узяў пад руку Васілевіча Ян Ланкійскі,— Перапужалі сваімі «прэтэнзіямі» спачатку Часовы ўрад, а пасля і бальшавікоў?

— ...а цяпер і немцаў...— з усмешкаю дадаў ён.

— Малайцы! — усцешна сказаў Ян.— Прызнаюся: я не вельмі верыў, што тут, у Мінску, без ветэранаў адродзіцца грамадоўскі рух, што будзе такі бум. Ажно вы два значныя з'езды правялі, так хораша пытанне беларускай дзяржаўнасці завастрылі, а цяпер вось і ўшчыльную падышлі да яе...

— І немцы шмат спачуваюць, дакляруюць, але нават пальцам не кратаюць, каб памагчы,— уздыхнуў ён, адчуваючы, што не варта гуляць з бывалымі Ланкійскімі, а трэба гаварыць праўду. Іначай пазнаюць фальш, адыдуць альбо збэсцяць.— То ім часу няма займацца намі, то яны не ведаюць, што і як дазваляць.

— Ясна,— падаў голас Антон.— З каменняў цяжка ваду здабыць...

— А вы? — запытаў Васілевіч.— Тут кажуць: вы здолелі знайсці адну мову з імі...

— Што — сапраўды ў Мінску лічаць: мы знюхаліся з акупантамі? — трывожна запытаў Ян.

— І бальшавікі так казалі, і сярод нашых ёсць такія галасы...

— Лухта і брахня гэта, Сымон,— уздыхнуў Ян.— Не палюбілі мы адзін аднаго.

— Іў нас далей гульні ды кампрамісу асабліва не ідзе.

— Але ж во дазваляюць правесці з'езд і ўзаконіць самавызначэнне.

— Лепш сказаць — змушаны не замінаць.

— Чорт з імі,— сказаў Антон.— І за гэта трэба чапляцца абедзвюма рукамі. Хто ведае, колькі яшчэ ў іх будзе такая цярпімасць?!

— Дзе і калі нас чакаюць, Сымоне? — запытаў Ян.

— У Народным сакратарыяце па былой Саборнай, праз гадзіны дзве.

— Цудоўна! — прамовіў той,— А цяпер давай, калі ласка, зойдзем на хвіліну да нас, а пасля — на могілкі. Ты, можа, і не чуў: наша ж маці памерла.

— Я не ведаў пра гэта,— прызнаўся ён.— Даўнавата ўжо ў вас не быў. Можа, і з паўгода.

— Аддала богу душу матуля сёлета, у канцы студзеня,— тужліва сказаў Ян,— Мы якраз тады праводзілі канферэнцыю, дзе ўтваралі Беларускую Раду Вілейшчыны. Антон быў за маршалка, дык каб не выбіць яго з каляіны, я нават не сказаў яму, што прыйшла з-за кардона такая жахлівая для нас абодвух тэлеграма...

Змаўчалі. Паціху прыдыбалі да драўлянага доміка Лапкінскіх на Храшчэнскай вуліцы, што была непадалёку за Саборнай плошчай і гасцініцай «Еўропа». Сюды Васілевіч часта заходзіў раней, калі былі ў Мінску Ян і Антон, а за апошнія два гады зазіраў разы са тры, не болей.

«Нялёгкі лёс у гэтых Лапкінскіх,— падумаў,— Рана яны і іхнія тры сястры засталіся без бацькі, змалку загарэліся адраджэнскай ідэяй, змоладу зведалі цкаванне, паклёп, турму, але ад свайго не адмовіліся. Можа, яшчэ і да гэтага часу абодва халасцякі, не спазналі звычайнага чалавечага шчасця. Хоць, зрэшты, хто ведае, што такое шчасце?! Часамі яно зусім не ў сытасці, славе, абыякавасці да ўсяго, у тым ліку і роднага...»

Ступілі ў невялікі, ачышчаны ад снегу, тупкі ад марозу дворык, а насустрач ім з невялікай, у свой час пафарбаванай, а цяпер з патрэсканай ці нават і аблезлаю фарбаю верандачкі тыц жанчына — сястра Ланкійскіх, Ганна. Высакаватая, як і браты, у валёначках і паліто, у чорнай шапачцы. Вельмі падобная на Яна, нават і з такімі, як у яго, апалымі, вельмі схуднелымі шчокамі.

— Яначка! Антонік! — пляснула рукамі ў чорных рукавіцах. Як трошкі старэйшая, назвала іх, маладзейшых, так, як і ў маленстве. Хоць яны былі паджылыя ўжо дзядзькі.

Кінулася, пацалавала спачатку Яна, а пасля Антона. Міргаючы, стрымліваючы слёзы, пакланілася ім, братавым спадарожным.

— У хату цяпер, Ганначка, не пойдзем,— сказаў ёй Ян.— Завядзі, будзь ласкава, нас да матчынай магілы. Адтуль пойдзем з Сымонам у Народны сакратарыят, а потым ужо вернемся сюды.

— Божа, мой божа! — пахітала яна галавою.— Заўсёды вы ў вечных клопатах! — Заплакала.— Мама перад смерцю бедавала: «Хоць бы пажаніліся нарэшце, хоць бы адным вокам на ўнукаў зірнуць...»

— Дасць бог — пажэнімся, дзяцей шмат мець будзем,— прытуліў сястру Ян.— Але цяпер— іншыя, больш важнейшыя турботы...

Рушылі з двара. Мужчыны ішлі моўчкі, а Ганна Нанкінская, глытаючы слёзы, расказвала братам, як занемагла і як памірала іхняя маці. Выходзіць, апошнія паўгода яна была спаралізаваная, не падымалася з пасцелі, вельмі пакутавала.