Генрых Далідовіч - Свой дом

Я з э п. Зразумейце: усё, што зробіце вы тут пры немцах, не падтрымаюць не толькі Мяснікоў i цэнтр, але не падтрымаем i мы.

Л а ш к о в i ч. Што ж, вы ідзіце адным шляхам, мы пойдзем іпшым. Час пакажа, хто меў рацыю. Пакуль што — сур'ёзныя набыткі ў нас. Мы першыя за нашу доўгую i шматпакутную гісторыю наблізіліся да таго, каб аб'явіць народу, усяму свету Беларусь як дзяржаву.

Я з э п. I надоўга?

Л а ш к о в і ч. Хоць на год! Хоць на месяц альбо тыдзень! Абы толькі гэта прагучала!

Я з э п (з дакорам). Абы... Захапіліся i не зважаеце, што расколваеце наш рух на часткі.

Л а ш к о в і ч (развёў рукамі). Іншага выйсця, на жаль, няма.

Я з э п. Шкада, што вы яго не бачыце i не хочаце шукаць, ухапіўшыся за тое, што апынулася перад рукамі... Не так у нас шмат адукаванага, свядомага пласту, каб не зберагаць яго, a самім распыльваць на грызню, на барацьбу паміж сабой. Так мы, сапраўды, не шмат даб'ёмся, за намі, такiмi, не вельмі паспяшаецца народ, нас, такiх, лёгка спажывуць у сваіх інтарэсах, ператруць нашы ворагі... Паверце, такімі сваімі паводзінамі вы вельмі засмуціце Чарвякова i Жылуновіча — вельмі сумленных людзей, шчырых барацьбітоў за народныя інтарэсы і, выбачайце, адных з самых вядомых, аўтарытэтных цяперашніх нашых лідэраў...

Л а ш к о в і ч (з іроніяй пасміхаючыся). Вось як! Лапкінскія, Нядоля, Васілевіч, я i іншыя ветэраны — ужо не лідэры? Лішнія альбо павінны прыслужваць?

Я з э п. Не трэба. Давайце без амбіцый.

Л а ш к о в i ч. I вы таксама...

Я з э п. У нас, паверце, не амбіцыі. У нас — рэалізм, клопат пра святую для нашага народа справу.

Л а ш к о в і ч. I ў нас, малады чалавек, тое ж. Толькі, кажу, мы пойдзем сваім шляхам, намагаючыся не ўпусціць спрыяльнага моманту, які, зразумейма, бывае вельмі рэдка... Дзеля гэтага мы гатовыя i ахвяраваць. Не толькі сваей рэпутацыяй, але i сваім жыццём...

6.

Лашковіч, Васілевіч i Нямкевіч пакінулі Лашковічаву маці каля драўлянага доміка, дзе яна кватаравала з сынам, a самі заспяшаліся на пасляабедзенную сходку Народнага сакратарыята.

Канчаўся люты; як i заўсёды ў гэты час, уночы яшчэ ціснуў мароз альбо сыпаўся снег, але ўдзень мякчэла — ўсё роўна ўладарна ішла вясна. Вышэла, яснела з кожным днём неба, а заадно ярчэла ажыўленае сонца, пахла халоднымі капяжамі, трошкі прыпаранымі дрэвамі i сагрэтымі ў зацішку платамі, драўлянымі i цаглянымі сценамі будынкаў.

Вось цяпер таксама ззяў, нават ужо трошкі сляпіў у паблакітнелай высі яркі кружок, хвалюючы душу блізкімі вясновымі зменамі.

На мінскіх ускраінах усё ішло-набліжалася, як i раней, само па сабе, па нейкім простым i ў той жа час мудрым спрадвечным крузе, a ў цэнтры за апошнія дні вочы пачалі ўжо прывыкаць i да іншага акаляючага малюнка — да купак нямецкіх афіцэраў i салдат на вуліцах, да германскіх сцягоў на ўстановах, расклееных на тумбах аб'яў, загадаў на нямецкай i рускай мовах.

— Хоць i далі ім нашага перакладчыка, але ўсё роўна ўпарта не хочуць ужываць беларускую мову! — зморшчыўся Лашковіч, паказваючы на адну з вывешаных ужo на Захараўскай вуліцы аб'яў. У ёй мінчукам загадвалася за тры дні здаць агнястрэльную i халодную зброю, узятыя пасля адыходу Саветаў грошы, а салдатам, дэмабілізаваным з рускай арміі,— замальдавацца ў нямецкай камендатуры. У цывільных канторах трэба было запісацца і ўсім іншым мінскім насельнікам.

— А можа, i лепш, што якраз такія аб'явы не на беларускай мове,— задумліва, разважліва сказаў Васілевіч.— Тут беларуская мова не толькі не палагала б, але, наадварот, бэсціла б нас...

Лашковіч не паспеў адказаць. Па-першае, маючы прагерманскі настрой, думаў, як i за што заступіцца за «дабрадзеяў», а па-другое, ледзь не на ix рухаўся нямецкі канвой — хілы невысокі афіцэрык з шашкай i двое салдат з вінтоўкамі вялі ўверх, можа, i да былой царскай турмы (дзе, да слова, пасядзелі i Лашковіч, Васілевіч ды Нямкевіч), вусатага дзядзьку ў ботах, чорнай куртцы i маладога хлопца ў шынялі.

Наблізіўшыся, нямецкі афіцэр узмахам рукі рашуча загадаў саступіць дарогу. Яны паслухалі, збочылі i доўга праводзілі арыштаваных позіркам: за што ж ix зняволілі?

— Сабатажнікі,— патлумачыў ім выпадковы прахожы ў капелюшы i з кавенькаю.— Кажуць, хацелі сапсаваць электрастанцыю.

Гэта не было вялікай навіною. Як гаварылі ў горадзе, не дужа ласкава сустрэлі немцаў i ў іншых мінскіх мясцінах — у дэпо, на заводах, у сталоўках. Першыя дні нямецкі гораданачальнік званіў ім i прасіў разабрацца, памагчы, а цяпер, бач, пачалі прыструньваць непаслухмяных самі.