Генрых Далідовіч - Свой дом

Пастаялі, трымаючы руку ў руцэ. Потым генерал павёў у кут кабінета, да абцягнутай чорнай скураю канапы. Селі.

— Ну, які настрой у горадзе, пан Скураны? — запытаў гаспадар кабінета, кладучы нагу па нагу i мільгаючы сваімі лампасамі.

— Трошкі быў узбуджаны, а цяпер паспакайнелы, пан генерал,— адказаў ён, таксама паклаў кароткую i тоўстую сваю нагу на нагу.

— Вы сапраўды лічыце: паспакайнелы? — ужо без усмешкі, але зычліва, мякка запытаў генерал.

— Сапраўды.

— А нам здаецца, пан Скураны, што i ўзбуджэнне застаецца, i нават горш — супраць нас пачынаецца падпольная барацьба. Акты сабатажу, лістоўкі, а таксама напад з-за вугла на нашых афіцэраў — усё гэта нас вельмі насцярожвае...

— Я думаю, пан генерал, бальшавікі i за кароткі час паспелі многім уесціся ў косці. Таму наш люд рады, што яны сышлі, што...

— Выбачайце, пан Скураны,— перапыніў яго Фінкельштэйн.— Ці не выдаеце вы жаданае за існае? Мы хацелі б мець самыя праўдзівыя звесткі. Прыхарошвання, ілюзій нам не трэба.

— Я не ведаю, што i як будзе ў іншых нашых гарадах i вёсках, пан генерал, але лічу: Мінск, стомлены ад вайны i рэзруху, будзе лаяльны, калі пачне адчуваць да сябе гібкую палітыку...

— У чым «гібкую»? — натапырыўся, як вожык, Фінкельштэйн.

— Я разумею, пан генерал, што вы цяпер ваюеце, павінны дбаць пра сваю бяспеку. Але ж вы тут не толькі вайскоўцы, вы — i пасланцы вялікай Германіі, выказнікі яе палітыкі... А тое, што вы ўчора распусцілі Народны сакратарыят, спрыяеце былым, царскім органам улады, робіць на ўсіх цяжкое ўражанне. Нават на тых, хто чакаў вас...

— Пачакайце!— нібы здзівіўся, вытрашчыў вочы Фінкельштэйн.— Вы, як i людзі з Народнага сакратарыята, няправільна, завельмі эмацыянальна ўспрынялі гэты недарэчны інцыдэнт. Наша вышэйшае вайсковае камандаванне не мае да яго ніякага дачынення, мы не супраць вашага руху, яго штаба. Калі ласка, займайцеся сваёй нацыянальнай палітыкай, толькі не замышляйце зламыснага супраць нас...

«Сапраўды не давалі высокай санкцыі на разгон Народнага сакратарыята?— падумаў Скураны.— Ці, памацаўшы нас і ўбачыўшы пратэст, ілжэ цяпер, выкручваецца: бачыце, вінаватыя ва ўсім ніжэйшыя чыны!»

— У Мінску, пан генерал, палічылі: вы, як i бальшавікі, не хочаце паступацца ўладаю, уважаць нашы інтарэсы — інтарэсы нацыі, прыгнечанай суседнім вялікім народам...— падаў сваю думку за ўсіхную Скураны.— Хоць на Украіне вы прызналі мясцовую ўладу...

— Мне сёння перадалі ліст вашага Народнага сакратарыята, дык i там такая ж крыўда...— прызнаўся Фінкельштэйн, падняўся, падышоў да свайго стала i закурыў. Потым, папыхваючы дымам, пачаў хадзіць па кабінеце, па-ранейшаму нібы здзіўляцца: — Дзіўна! Як вы маглі якраз так падумаць пра нас?!

«Ці хітры як ліс, ці тупы як абух! — зазлаваў у душы Скураны.— Няма ж для чалавека большай пакуты за боль стаптанай душы!»

Пасля ўзяў сябе ў рукі: стоп, не траць развагі! Гэта ты, зняважаны, адчуваеш нацыянальны боль, бяспраўнасць, а той, хто зневажае альбо чэрствы да цябе, не адчувае яго. Нават нібы здзіўляецца: чаго ты дрэнцішся, мучыш сябе i ішных? Хіба твой асабісты боль варты вялікай увагі? Не зважай, жыві нашымі вялікімі інтарэсамі!

— Нацыянальныя пачуцці — вельмі далікатныя пачуцці, пан генерал,— прамовіў Скураны ўслых.— Ужо некалькі стагоддзяў наш народ дабіваецца прызнання, волі, дзяржаўнасці, але ні польскія каралі, ні рускія цары дагэтуль не паварушылі нават пальцам, каб даць нам жаданае. Прыйшлі вы, пасланцы вялікай культурнай нацыі, усе ўсклалі на вас свае запаветныя надзеі — а вы ўзялі i адвярнуліся!

Генерал падышоў, сеў побач.

— Вось нашы нацыянальныя дзеячы i адчаіліся...

— Супакойцеся, калі ласка, пан Скураны,— лагодна папрасіў Фінкельштэйн.— Мы не хочам сварыцца ні з вялікімі пануючымі, ні з прыгнечанымі малымі народамі, тым больш — нажываць сабе ворагаў. Давайце пагаворым спакойна. Вось як, да слова, вы адносіцеся да пераваротаў у Расіі?

— Лютаўскі я падтрымліваю. Кастрычніцкі — не.

— А я, пан Скураны, супраць абодвух. Калі ix дух перакінецца ў Еўропу, далей, то ўсё ў свеце рухне...

— Але ж Народны сакратарыят, a Мінскае прадстаўніцтва, дзе я лідэр, тым больш...

— Да вашай групоўкі, пан Скураны, мы прэтэнзій не маем,— перапыніў яго генерал.— А вось што датычыць Народнага сакратарыята, то... Там, як мы ўжо ўведалі, шмат сацыялістаў. У іхнім Маніфесце — рэвалюцыйныя бацылы!

— Гэта рэальная сітуацыя, пан генерал!

— I так гаворыце вы, былы дзяржаўны муж, маёмасны чалавек, каму перавароты прынеслі зло?!