Генрых Далідовіч - Свой дом

— Але, пан генерал. Так гавару i я,— уздыхнуў Скураны,— Каб займацца тут палітыкай, трэба добра ведаць: наш люд вітаў падзенне цара, Часовы ўрад i яго рэформы, пазней яшчэ цяплей вітаў дэкрэты пра мір, пра зямлю. Ён ужо ўпарта не захоча вяртацца ў царскія i панскія аглоблі... Мая, як вы кажаце, групоўка ўмераная, мае шмат ворагаў, а вось Народны сакратарыят з сацыялістычнымі элементамі стаў за гэтыя дні досыць папулярны сярод нашага люду...

— Але на ўзбуджаны, ап'янелы ад прыгожых лозунгаў люд можна знайсці ўправу, пан Скураны!

— Цяпер i ў нас, i ў вас, пан генерал, не час бізуна! — Усміхнуўся ён. Нібы па-таварыску, a ў душы з кпінаю да амбітнага, старой прускай школы салдафона,— Цяпер — час перніка...

Той змаўчаў, падхапіўся i задумліва захадзіў па пакоі. Скураны падскочыў, дробненька затупаў побач.

— А як апынуліся ў Народным сакратарыяце яўрэі? — запытаў Фінкельштэйн.— Самі прыйшлі? Вашы ix запрасілі?

— Так ужо сталася, пан генерал, што ў нас тут амаль усе паны-землеўласнікі — палякі, а буржуазія — рускія i яўрэі,— патлумачыў Скураны.— Цяпер, у вайну, яўрэйская буржуазія яшчэ болей абагацела i ўмацавалася. Так што без яе не абысціся. Паклічаш — можа памагчы, бачачы, што можна найперш уварваць сабе, не паклічаш альбо замахнешся на яе інтарэсы — зганьбіць, умярцвіць любую акцыю. А па-другое, яна i сама прагне быць ва ўсіх лагерах. Каб штосьці ўмацоўваць ці, наадварот, штосьці падрываць знутры... Усё ў гэтым свеце, пан генерал, у рэшце рэшт сыходзіцца на яўрэйскім пытанні альбо на масонстве, якое яны кантралююць...

— Ёсць у Народным сакратарыяце бальшавікі — адзін з найбольш ваяўнічых атрадаў сусветнага іудзейства? — запыніўся Фінкелынтэйн, зірнуў (нібы чымсьці накрыў) зверху.

— Не. Ёсць толькі іхнія прыхільнікі.

— Шмат ix?

— Трое ці чацвёра, пан генерал.

— Вялікі іхні ўплыў на Народны сакратарыят?

— Не вельмі. Ды, паўтару, петраградскія бальшавікі i іхнія мінскія хаўруснікі сваімі апошнімі хадамі падарвалі тут да сябе давер.

— Мы павінны ўсё пра ўсіх ведаць, пан Скураны,— Фінкелынтэйн груба тыцнуў у яго грудзіну пальцам. Пра кожнага тутэйшага палітычнага дзеяча. Каб з кімсьці весці дыялог, трэба добра знаць, чым ён дыхае...

«Ён што — наймае мяне? Філёрам-даносчыкам?»

— Вы павінны памагчы нам, пан Скураны...

Ён вытрымаў цяжкі позірк, але неяк дурасліва ўсміхнуўся. Ад таго, што яго, «былога дзяржаўнага мужа», «маёмаснага чалавека», так нахабна купляюць i на такую агідную ролю.

— Цяпер у Мінску сабраліся розныя, але разумныя нашы людзі,— пачаў ухіляцца ад такой ганебнай місіі i па-свойму спакушаць генерала-акупанта Скураны.— Некаторыя з ix прайшлі праз царскія турмы i катаргу, у людскіх вачах героі-пакутнікі. Калі ix, пан генерал, прыблізіць, памагчы, то многія з ix пагарнуліся б да вас. Думаю, нават у рэшце рэшт згадзіліся б утварыць беларускую дзяржаву, саюзную з Германіяй...

Фінкельштэйн зноў затупаў. Скураны спажыў яго задуменнасць, пачаў ліпка заварожваць:

— Трэба толькі не адварочвацца i не цыкаць на тутэйшыя палітычныя сілы, пан генерал. Наадварот, трэба прыгрэць, падтрымаць. На словах — усіх, на справе — тых, хто згодзен супрацоўнічаць з вамі. Нават з іхнімі сацыялістычнымі ідэямі, якія можна ў любы час патлумачыць па-свойму альбо прыглушыць. Я i мае сябры гатовы быць пасрэднікамі паміж вамі i нашымі левымі... У выніку вы можаце дабіцца многага не зброяй, a гібкай палітыкай...

Генерал маўчаў. Відаць, марудна ўзважваў у думках тое, што чуў. Штосьці яго насцярожвала, але штосьці i вабіла. А Скураны ўсё закалыхваў яго:

— Паверце, i нам, i вам трэба беларуская дзяржава ў саюзе з вамі. Мы задаволім свае мары, людзьмі назавёмся, а вы будзеце мець тут вароты на Усход альбо засланку ад яго... Калі вы, пан генерал, як след дакладзіцё пра гэта ў Берлін, то, думаю, там павінны прыслухацца да нас... Па-другое, вы заадно праверыце Народны сакратарыят, усе тутэйшыя палітычныя сілы. Хто пойдзе на саюз з вамі — значыць, лаяльны, хто забрыкаецца альбо будзе супраць — значыць, не надзейны...

— Шмат з Народнага сакратарыята будзе супроць саюзу з Германіяй?

— Можа, i палова. Ці нават i большая. Некаторыя хочуць поўнай незалежнасці, некаторыя гарой стаяць толькі за хаўрус з Расіяй.

— Я хацеў бы, пап Скураны, пагаварыць з тымі з Народнага сакратарыята, хто лаяльны да нас...

— Я магу паладзіць такую сустрэчу,— адказаў ён. Усміхнуўся, узяў гаспадара за локаць,— Калі, скажам, пан генерал захоча адпачыць ад турбот, прыедзе да мяне ў госці, дзе будуць шахматы, чарка i да чаркі, гарбата...